Το προφίλ των δραστών εγκλημάτων μίσους κατά ΛΟΑΤΚΙ ατόμων

ΑΘΗΝΑ. Ποιοι διαπράττουν εγκλήματα μίσους και γιατί; Τι αντίκτυπο έχουν οι επιθέσεις στα θύματα; Ποια είναι τα στοιχεία για το ομοφοβικό και τρανσφοβικό έγκλημα; Πώς συνδέεται ο σεξουαλικός προσανατολισμός με τα αιτήματα άσυλου και πώς επηρεάζουν οι προσωπικές απόψεις των χειριστών την έκβαση των αιτημάτων; Στα παραπάνω ερωτήματα, μεταξύ άλλων, προσπάθησαν να απαντήσουν οι ομιλητές στην Ημερίδα με θέμα «Εγκλήματα μίσους με βάση την ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό», που διοργάνωσε ο Σύλλογος Ελλήνων Εγκληματολόγων Παντείου Πανεπιστημίου (ΣΕΕΠΠ) σε συνεργασία με τη Μη Κυβερνητική Οργάνωσή Colour Youth Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας στον Πολυχώρο «Άννα και Μαρία Καλουτά» του δήμου Αθηναίων. Σε δεκατρία κράτη η ομοφυλοφιλία τιμωρείται με θάνατο, σε δεκατέσσερις χώρες η ποινή είναι ισόβια κάθειρξη, σε είκοσι τρεις η ποινή είναι από οχτώ μέχρι δεκατέσσερα χρόνια φυλακή, ενώ σε άλλες οχτώ χώρες προβλέπεται για τον παραβάτη από επιβολή προστίμου μέχρι διετής φυλάκιση, περιέγραψε ο Αθανάσιος Τάκης, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Προσφυγών της Υπηρεσίας Ασύλου. 
Στις υπόλοιπες χώρες, όμως, όπου ο διαφορετικός σεξουαλικός προσανατολισμός δεν διώκεται, συναντάμε εγκλήματα μίσους από πολίτες ή αυθαίρετες προσαγωγές και εξευτελιστικές πρακτικές από τα σώματα ασφαλείας σε, για παράδειγμα, τρανς γυναίκες. Για την ακρίβεια, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα αποτελούν τους περισσότερους ανθρώπους, οι οποίοι είναι πιθανό να στοχοποιηθούν για τη διαφορετικότητά τους, πιο πολύ από κάθε άλλη ομάδα, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Αυτό συμβαίνει, όταν ο κόσμος χωρίζεται σε «εμείς-αυτοί», σε «καλούς-κακούς» και ο «άλλος» δαιμονοποιείται, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Θανάση Θεοφιλόπουλο. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει αν κυριαρχεί η σεξιστική ιδεολογία, δηλαδή η πεποίθηση πως το αρσενικό φύλο είναι ανώτερο, εξυπνότερο και ικανότερο. Οι ερωτήσεις των χειριστών των αιτημάτων ασύλου προς τους αιτούντες αντικατοπτρίζουν συχνά τις απόψεις και τα στερεότυπα των ιδίων. 
Οι άνθρωποι που διώκονται στις χώρες τους με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου, δικαιούνται άσυλο στις χώρες, που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης. Συχνά, όμως, οι απόψεις των χειριστών των αιτημάτων ασύλου, για το πώς είναι ή πρέπει να μοιάζει ένας ομοφυλόφιλος ή τρανς άνθρωπος επηρεάζει το αν ο αιτών θα χαρακτηριστεί «αξιόπιστος» ή «αναξιόπιστος», ανέφερε η δικηγόρος Ευθυμία Δούση, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες. «Πόσο συχνά έχετε σεξουαλικές επαφές;», «Γνωρίζετε γκέι μπαρ στη χώρα σας;», «Σε ποια σεξουαλική στάση βρισκόσασταν όταν σας πιάσανε επ’ αυτοφόρω;». Αυτές είναι κάποιες από τις ερωτήσεις που έχουν τεθεί σε ΛΟΑΤΚΙ αιτούντες άσυλο σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ανάλογα με τις απαντήσεις που έδωσαν, κρίθηκαν αξιόπιστοι ή μη. «Οι σεξουαλικές ερωτήσεις θεωρούνται απαράδεκτες, παρ’ όλα αυτά το φαινόμενο είναι συχνό, για το λόγο τούτο, οι υπάλληλοι των Υπηρεσιών Ασύλου πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα», πρόσθεσε η κ. Δούση. Επίσης, στερεοτυπικά κριτήρια μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα να θεωρηθεί κάποιος αξιόπιστος αιτών άσυλο. Για παράδειγμα «εφόσον πήγες στρατό, δεν είσαι ομοφυλόφιλος» ή «είσαι παντρεμένος με παιδιά, πώς μπορεί να είσαι γκέι;». Στις κοινωνιολογικές και εγκληματολογικές προσεγγίσεις των εγκλημάτων μίσους στην Ελλάδα αναφέρθηκαν οι Εύα Σπίνου, ψυχολόγος Έργου «Πες το σε μας» της Colour Youth και η Αλεξάνδρα Κατσούλη, ψυχιατρική νοσηλεύτρια, ψυχολόγος-εγκληματολόγος, μέλος ΔΣ ΣΕΕΠΠ, ενώ η δικηγόρος Τίνα Σταυρινάκη, συντονίστρια τους Δικτύου Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας παρείχε στοιχεία για το ομοφοβικό και τρανσφοβικό έγκλημα: 
Προφίλ δραστών εγκλημάτων μίσους 
Οι δράστες είναι κυρίως γύρω στα 30, άνδρες ως επί το πλείστον, με άκαμπτο αρρενωπό στερεοτυπικό ρόλο -ελάχιστες γυναίκες έχουν καταγραφεί, Έλληνες στην καταγωγή, ενώ συνήθως επιτίθενται κατά ομάδες τριών ή περισσοτέρων εναντίον λιγότερων αριθμητικά ατόμων. Τυπολογία δραστών: Οι περισσότεροι (περίπου το 60%) έχουν ως κίνητρο τον ενθουσιασμό, προβαίνουν σε πράξεις βίας και περηφανεύονται για τα «κατορθώματά τους». Ένα 25% βλέπει τους άλλους ως απειλή για τον τρόπο ζωής του και θεωρεί πως είναι σε άμυνα, μην έχοντας ενοχές για τις επιθέσεις που διαπράττει. Ένα μικρότερο ποσοστό, στο οποίο ανήκουν ρατσιστικές και εθνικιστικές ομάδες, θεωρεί ως «αποστολή του» να καθαρίσει την κοινωνία, ενώ οι υπόλοιποι που συμμετέχουν σε επιθέσεις μίσους κινητοποιούνται από φήμες. Το ψυχολογικό τους προφίλ χαρακτηρίζεται από άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση (δεν μπορούν να ελέγξουν τους εαυτούς τους και θέλουν να ελέγχουν τους άλλους), πάσχουν από έλλειψη ενσυναίσθησης, τύψεων ή μεταμέλειας, είναι παρορμητικά άτομα, με ανεύθυνη συμπεριφορά. Αισθάνονται ανασφάλεια για την αρρενωπότητα, και για αυτό προσπαθούν να την επιβεβαιώσουν, αποτινάζοντας, παράλληλα την υποψία από πάνω τους, ότι και οι ίδιοι θα μπορούσαν να είναι ομοφυλόφιλοι. 
 Τα θύματα 
Τα θύματα είναι κυρίως άτομα 21-40 ετών, άνδρες ή τρανς γυναίκες. Τα περισσότερα εγκλήματα γίνονται στο σπίτι, ακολουθεί ο δρόμος, χώροι πάρκινγκ, εργασίας, μέσα μαζικής μεταφοράς κ.λπ. Η επιθέσεις γίνονται όχι μόνο κατά του σωματικού εαυτού τους, αλλά στην ίδια την ταυτότητα του ατόμου, γι’ αυτό και η ψυχολογικές επιπτώσεις στα θύματα μπορεί να είναι πολύ σοβαρές. «Η σεξουαλική ταυτότητα ενός ανθρώπου είναι κάτι που έτσι είναι από τη φύση του, δεν αποτελεί επιλογή. Οπότε κάθε άσκηση βίας εναντίον του, είναι σαν τιμωρία για κάτι που, όχι μόνο δεν έχει κάνει, αλλά δεν μπορεί να ελέγξει ή αλλάξει. Για παράδειγμα, κάτι αντίστοιχο μπορεί να είναι ο αριστερόχειρας, το χρώμα του δέρματος κ.λπ.», εξήγησε η κ. Σπίνου. Μέχρι το 2011 δεν υπήρχαν στοιχεία για εγκλήματα μίσους κατά ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στην Ελλάδα. Η πρώτη καταγραφή προέκυψε το 2012 (ένα περιστατικό), ως αποτέλεσμα της συγκρότησης του Δικτύου Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας το 2011. Το 2013 και το 2014 αναφέρθηκαν 23 και 32 περιστατικά, αντίστοιχα. Το 2015, που ξεκίνησε μια πιο συστηματοποιημένη προσπάθεια, στοχοποιήθηκαν 185 ΛΟΑΤΚΙ άνθρωποι, ενώ σημειώθηκαν τουλάχιστον επτά περιστατικά όπου εμπλέκονταν ανήλικοι δράστες. Πηγή: ΑΜΠΕ