ΤΟ ΘΕΜΑ: Ομοφοβία στο ελληνικό σχολείο του σήμερα!

Το ελληνικό σχολείο είναι τόσο ομοφοβικό όσο και η ελληνική κοινωνία. Ακόμη και οι εκπαιδευτικοί συνήθως κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν το σχετικό bullying ή υποβαθμίζουν τη σοβαρότητά του και τις επιπτώσεις του στα θύματα, λέει η Γαρυφαλλιά Οικονόμου, διευθύντρια του 2ου δημοτικού σχολείου Αχαρνών. Στο σχολείο το Σάββατο 14 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί η ημερίδα «Αντιμετωπίζοντας την ομοφοβία: ο ρόλος του σχολείου» και η κ. Οικονόμου μας λέει μερικά πράγματα.

---

Είναι αλήθεια ότι το ομοφοβικό bullying έχει μεγαλύτερες συνέπειες για το θύμα; Για παράδειγμα, ένα παιδί που θα υποστεί bullying για το βάρος του ή για το ύψος του ή ακόμα και για τον τόπο καταγωγής του έχει κάπου να απευθυνθεί και να στηριχθεί, ενώ τα παιδιά - θύματα ομοφοβικού εκβιασμού έχουν, ενδεχομένως, να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα σχολείο, οικογένεια και κοινωνία.

Ναι, έχει μεγάλη διαφορά στην αντιμετώπισή του το ομοφοβικό bullying, από οποιοδήποτε άλλο είδος bullying. Και θα αναφερθώ αρχικά στην αντιμετώπισή του από όλους τους ενήλικους της κοινωνίας μας, οι οποίοι έχουμε ευθύνη για τη διαμόρφωση της αντίληψης της αποδοχής και της αναγνώρισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όποιο ρόλο και αν υπηρετούμε, του γονέα, του δασκάλου ή του πολίτη - συνανθρώπου.
Η σεξουαλική ταυτότητα είναι ακόμα ταμπού για την κοινωνία, η οποία δεν μπορεί εύκολα να αποδεχτεί τη συγκεκριμένη διαφορετικότητα. Ακόμα και αν είναι προφανής και έκδηλη η έκφραση της διαφορετικής σεξουαλικής ταυτότητας από αυτήν που βιολογικά έχει οριστεί, στην περίπτωση ενός παιδιού ή εφήβου, οι ενήλικοι μάλλον θα κάνουμε πως δεν το βλέπουμε.

Κατά συνέπεια, και στο σχολικό περιβάλλον, συνήθως, οι εκπαιδευτικοί κάνουμε πως δεν αντιλαμβανόμαστε το σχετικό bullying ή υποβαθμίζουμε στη συνείδησή μας τη σοβαρότητά του και τις επιπτώσεις στη ψυχή των εκφοβισμένων. Οι λόγοι της απραξίας μας είναι ποικίλοι: στην καλύτερη των περιπτώσεων, η ανεπάρκεια να το διαχειριστούμε, η αμηχανία, ο φόβος για την αντίδραση των υπολοίπων να το υπερασπιστούμε ως δικαίωμα του ανθρώπου, η αντίληψη πως αν δεν δώσουμε σημασία και το «θάψουμε» θα εκτονωθεί μόνο του, έως τον εγκληματικά ακραίο λόγο, την πεποίθηση πως το ομοφοβικό bullying θα δράσει «θεραπευτικά» για τον εκφοβούμενο/η. Όλοι αυτοί οι λόγοι, μόνοι τους ο καθένας ή συνδυαστικά, είναι η αιτία που οι μαθητές/τριες δεν βρίσκουν ανθρώπους στο ασφαλές -ως όφειλε να είναι- σχολικό περιβάλλον να καταθέσουν το τι αισθάνονται, τι βιώνουν, τόσο στο σχολικό χώρο, όσο και στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, να συζητήσουν και να στηριχθούν για τη φύση τους ή τις επιλογές τους.

Ποιες είναι οι συνέπειες για ένα παιδί που πέφτει θύμα ομοφοβικού εκφοβισμού;

Ένα παιδί με συμπεριφορά, προτιμήσεις και συναισθήματα που ξεφεύγουν και απέχουν από την έκφραση του «τυπικού» φύλου, συνήθως αντιλαμβάνεται πως είναι διαφορετικό αλλά δεν έχει συνειδητοποιήσει τι ακριβώς του συμβαίνει. Ενδέχεται να αισθάνεται υπεύθυνο που προκαλεί τον προπηλακισμό του από τους άλλους -οπότε δεν ζητά από κανέναν βοήθεια-, δέχεται παθητικά τις συνεχείς προσβολές και τη βία, με αποτέλεσμα να βιώνει απομόνωση, μοναξιά, απελπισία και ίσως ενοχές που μειώνουν την αυτοεκτίμησή του και τις προσδοκίες του από τον εαυτό του. Είναι ένα τραυματισμένο παιδί και αν δεν βρει βοήθεια να σταθεί στα πόδια του και να διεκδικήσει την αξιοπρέπεια στη ζωή του θα γίνει ένας ανελεύθερος, καταθλιπτικός και ενίοτε αυτοκαταστροφικός ενήλικος.

Έχετε να μας διηγηθείτε κάποια συγκεκριμένα περιστατικά;

Στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, την οποία υπηρετούμε στο σχολείο μας, δεν είχαμε μέχρι τώρα φαινόμενα εκφοβισμού για την σεξουαλική ταυτότητα των μαθητών μας, αλλά μικρές διακρίσεις για τη σεξουαλική συμπεριφορά κάποιων μαθητών μας, δηλ. κοριτσάκια που παίζουν ποδόσφαιρο, αγόρια που δεν ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο κλπ. Αλλά, σίγουρα, αυτές οι περιπτώσεις εξελίσσονται σε εκφοβισμό στην επόμενη βαθμίδα.

Κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι αρκετά παιδιά αισθάνθηκαν ότι έγινε διάκριση σε βάρος τους από μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού επειδή ήταν γκέι ή λεσβίες. Το ελληνικό σχολείο είναι ομοφοβικό; Το υπουργείο Παιδείας έχει αναλάβει συγκεκριμένες δράσεις και πρωτοβουλίες;

Όπως προείπαμε η κοινωνία δεν μπορεί εύκολα να αποδεχθεί αυτού του είδους τη διαφορετικότητα .Το σχολείο απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς της κοινωνίας μας, οι οποίοι δεν έχουν όλοι απεγκλωβιστεί από στερεοτυπικές αναφορές. Άρα το σχολείο είναι τόσο ομοφοβικό όσο και η κοινωνία μας. Βέβαια το χρέος του σχολείου είναι να διαμορφώνει αυριανούς πολίτες που θα βλέπουν καθαρά, με αρχές που θα υπηρετήσουν τον ελεύθερο άνθρωπο και τα δικαιώματά του. Αυτή είναι και η προσπάθειά μας!

Το υπουργείο ορίζει υποχρεωτικά σε κάθε σχολική μονάδα δύο εκπαιδευτικούς, υπεύθυνους για την καταγραφή και αντιμετώπιση φαινομένων σχολικού εκφοβισμού και βίας και παρέχει σεμινάρια επιμόρφωσής τους, δια ζώσης και on line. Στην on line επιμόρφωση του Β΄ κύκλου, και συγκεκριμένα στο 4ο κεφάλαιο «Το διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του εκφοβισμού», σελ. 26, αναφέρεται ρητά στα θύματα διάκρισης λόγω της φυλής ή άλλης θέσης, όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή το φύλο τους.

Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού; Υπάρχει ανταπόκριση για ημερίδες σαν αυτή που θα γίνει στο σχολείο σας ή θα περιμένατε μεγαλύτερη συμμετοχή;

Όλοι έχουμε μνήμες από τα σχολικά μας χρόνια. Οι τυχερότεροι θυμόμαστε εκπαιδευτικούς που βρέθηκαν κοντά μας πέρα από το γνωστικό –διδακτικό τους ρόλο, που τους εκμυστηρευτήκαμε προσωπικές μας ανησυχίες και φόβους, που μας συμβούλεψαν και μας καθοδήγησαν με συζητήσεις που ίσως να μην είχαμε το θάρρος και τη δυνατότητα να κάνουμε με τους γονείς μας. Μας στήριξαν με την αγάπη τους και πάντα θα τους θυμόμαστε με συγκίνηση και θα είναι αυτοί που στη συνείδησή μας είναι καταχωρισμένοι ως Δάσκαλοι.

Η σχέση μαθητή/τριας - εκπαιδευτικού είναι ιερή και το μεγαλείο της καλλιεργείται με την προϋπόθεση της ειλικρινούς και ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ τους, του σεβασμού αλλά και την αίσθηση της ασφάλειας από την πλευρά του μαθητή.

Πάνω στην αντίληψη αυτή για τον ρόλο του δασκάλου και τα δικαιώματα του ανθρώπου στηρίχθηκε η ιδέα για την ημερίδα «Η Ομοφοβία στην Εκπαίδευση» με ομάδα στόχο τους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Συνιστά δε επέκταση και συμπλήρωμα δράσεων για τα δικαιώματα και την αποδοχή της διαφορετικότητας στις οποίες δραστηριοποιείται το σχολείο μας, το 2ο Δημ. Σχ. Αχαρνών, τα τελευταία έτη, με τα Φεστιβάλ Αγάπης κάθε τέλος Μαΐου. Σε όλες μας τις δράσεις είχαμε συμμετοχή, αλλά πιστεύουμε πως και στην παρούσα η συμμετοχή θα είναι πολύ μεγάλη, εφόσον το θέμα είναι ευαίσθητο και εγείρει παιδαγωγικό αλλά και κοινωνικό ενδιαφέρον.