Νοτιοαφρικανικό χορό βλέπουμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, όπως και θέατρο, ακόμα και όπερα. Την Παρασκευή, στο 23ο Διεθνές Φεστιβάλ Καλαμάτας, ήρθε μια ξανθιά, όμορφη χορογράφος, γεννημένη στο Γιοχάνεσμπουργκ αλλά με την έδρα της τώρα πια στο Βερολίνο, η Τζέσικα Νιούπεν, και φέρνει μια περίεργη, ανατρεπτική εκδοχή του πιο διάσημου σεξπιρικού έργου.
«Romeo and Juliet/Rebellion and Johannesburg», o τίτλος δεν αφήνει τα μυστικά της παράστασης να φανερωθούν. Τι σχέση μπορεί να έχει η εξέγερση με το μυθικό ερωτικό ζευγάρι; Πού συναντάει το σημερινό, τρομακτικό Γιοχάνεσμπουργκ την όμορφη Βερόνα; Γιατί δύο μαύρα παιδιά να μην μπορούν να αγαπηθούν ελεύθερα στη μετά το απαρτχάιντ Νότιο Αφρική;
Η Τζέσικα Νιούπεν, με μεγάλη, σχεδόν συγκινητική έγνοια για την πατρίδα της, μας λύνει τις απορίες. Η ανερχόμενη χορογράφος συνεργάζεται αποκλειστικά με μαύρους χορευτές, την ομάδα «Μoving Into Dance Mophatong», για ένα απολύτως πολιτικό χοροθέατρο, χαλαρά βασισμένο στο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Μια καταγγελία τού τι συμβαίνει σήμερα στους νέους της πατρίδας της.
• Ημουν σίγουρη ότι ήσασταν μαύρη και, ξαφνικά, μια φωτογραφία σας με έκανε να σκέφτομαι τι σας έκανε να ’ρθετε τόσο κοντά στη μαύρη κοινότητα της χώρας σας.
Ανατράφηκα σε ένα κλίμα έντονα πολιτικοποιημένο. Οι γονείς μου, οι φίλοι τους και ο κύκλος τους ήταν στρατευμένοι στο πλευρό του Νέλσον Μαντέλα, αγωνίζονταν εναντίον του απαρτχάιντ. Ετσι απέκτησα μια γνώση της κοινωνικής πραγματικότητας, που οι φίλοι μου στο σχολείο, φυσικά όλοι λευκοί, ήταν αδύνατον να έχουν.
• Γιατί Σέξπιρ και ειδικά «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»; Πώς διασκευάσατε το έργο, ώστε να ταιριάζει στους δρόμους του Γιοχάνεσμπουργκ;
Ο Σέξπιρ έχει γράψει πολύπλοκα έργα με πολλά επίπεδα, οι ήρωές του εξελίσσονται μέσα από σύνθετες τραγικές συνθήκες. Απίστευτα πολύπλοκη κοινωνία είναι και το Γιοχάνεσμπουργκ. Επειτα, το θέμα της σύγκρουσης είναι εγγενές σε όλα τα έργα του Σέξπιρ, αλλά και στη Νότιο Αφρική. Οι συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών κομμάτων και φυλών είναι το σπουδαιότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Η διαμάχη Μοντέγων και Καπουλέτων μού έδωσε έτσι μια καλή βάση για να τη μεταφράσω με πολλούς τρόπους. Να μιλήσω για σεξουαλικότητα (έχθρα μεταξύ στρέιτ και γκέι). Για πολιτική (σύγκρουση του κυβερνητικού κόμματος ANC –African National Congress– και της αντιπολίτευσης).
Και, το κυριότερο, για τη σύγκρουση μεταξύ μοντερνισμού και παράδοσης. Οι ήρωές μου προέρχονται από ένα πολύ παραδοσιακό μπακγκράουντ, αλλά ζουν σε μια μεγάλη πόλη, που απαιτεί από αυτούς να προσαρμόζονται συνεχώς, να αποκτούν τη σοφία του δρόμου.
• Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι και οι δύο μαύροι. Τι μπορεί να χωρίζει δύο μαύρα παιδιά;
Oι Μοντέγοι και οι Καπουλέτοι στο έργο μου κατ’ αρχάς συμβολίζουν δύο διαφορετικά πολιτικά κόμματα. Επειτα, το γεγονός ότι είναι και οι δύο μαύροι δεν σημαίνει ότι είναι ενωμένοι. Στη Νότιο Αφρική έχουμε έντεκα επίσημες γλώσσες και οι εννέα είναι αφρικανικές. Η μαύρη κοινότητα προέρχεται από εννέα διαφορετικούς κόσμους, πολιτισμούς και φυλές.
Μία από τις μεγαλύτερες διαφορές ανάμεσα στον Ρωμαίο μου και την Ιουλιέτα μου είναι ότι ενώ αυτός παλεύει με τη σεξουαλικότητά του και βασανίζεται με την αίσθηση της θηλυκότητάς του, βρίσκει απέναντί του μια πολύ ανεξάρτητη και δυνατή νέα γυναίκα. Κάτι σπάνιο σε μια χώρα που οι γυναίκες είναι τρομερά συντηρητικές, ενστερνίζονται απόλυτα τον παραδοσιακό τους ρόλο.
• Εχετε Ρωμαίο, Ιουλιέτα, Μερκούτιο. Εχετε και πατέρα Λαυρέντιο; Τι σόι παπάς είναι;
Είναι από τους πιο αγαπημένους μου ρόλους. Τον έκανα μάγο-γιατρό, sangoma τους λέμε στη Νότιο Αφρική. Αλλά ξεχάστε την παλιά εικόνα, που ίσως έχετε, ένας μάγος να κάθεται σε μια καλύβα στην εξοχή δίπλα σε μια φωτιά. Οι sangoma εκμοντερνίστηκαν πια τελείως, έχουν σάιτ και πουλάνε online μαγικά φίλτρα. Με ένα κλικ και μερικές χιλιάδες ραντ, σου φέρνουν πίσω τη γυναίκα σου που έφυγε ή σου βρίσκουν άλλη!
• Είστε πολύ κριτική απέναντι στην κοινωνία σας...
Απολύτως. Είναι γεμάτη παράδοξα. Αν δείτε τα επίσημα στοιχεία για την πολιτική και οικονομική κατάσταση, θα πείτε «μα είναι αδύνατον να λειτουργήσει έτσι μια χώρα, πρόκειται περί θαύματος». Υπάρχει τεράστια φτώχεια και βία.
Αλλά με κάποιο τρόπο, χάρη στο σθένος και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων, όχι απλώς επιζούμε, αλλά είμαστε και μια από τις πιο ζωντανές νέες δημοκρατίες του κόσμου. Και έχουμε τη δύναμη να σατιρίζουμε τους εαυτούς μας, να γελάμε με το πώς εξελίχθηκε η χώρα μας μετά το 1994, που έγινε πρόεδρος ο Μαντέλα.
• «Εξέγερση και Γιοχάνεσμπουργκ» είναι ο υπότιτλος του έργου. Απέναντι σε τι εξεγείρονται οι ήρωές σας;
Απέναντι σε όλη τη σημερινή κατάσταση. Η γενιά των γονιών μου είχε έναν λόγο να αγωνιστεί, το απαρτχάιντ. Η νεότερη από μένα γενιά, που γεννήθηκε μετά το 1994 σε μια ελεύθερη χώρα, δεν νιώθει την ανάγκη να αγωνιστεί για κάτι. Η δικιά μου, όμως, που μεγάλωσε στο μεταίχμιο μεταξύ απαρτχάιντ και ελευθερίας, νιώθει φοβερά απογοητευμένη, άλλα περίμενε και άλλα έγιναν. Για να βρει έναν σκοπό, μια αίσθηση κατεύθυνσης, για να καταλάβει πού ανήκει, κάνει ακραίες πράξεις ανταρσίας.
Εκτίθενται στον κίνδυνο με train surfing. Καίνε λεφτά και τα ρούχα ο ένας του άλλου χορεύντας γύρω από τη φωτιά – η σκηνή που ανοίγει την παράσταση. Είναι σαν να λένε «δεν ξέρω τι θα μου συμβεί αύριο, μπορεί να πεθάνω, να δεχτώ επίθεση, να με πυροβολήσουν ή να με βιάσουν, αλλά σήμερα είναι η μέρα μου και θα τη ζήσω». Πολλοί από τους χορευτές μου έχουν καθημερινά τέτοιες εμπειρίες. Οι πράξεις εξέγερσης τους κάνουν να νιώθουν την ένταση της ζωής, επειδή έχουν αβεβαιότητα για το μέλλον τους.
• Εκτός από street dance xρησιμοποιείτε και άλλες φόρμες σύγχρονου χορoύ;
Αυτό που έκανα ήταν να δουλέψω με τις ικανότητες του κάθε χορευτή. Δεν ήθελα να έρθω στην πατρίδα μου σαν μια εκπαιδευμένη στο Λονδίνο χορογράφος και να πω «ΟΚ, ελάτε να κάνουμε σαν τον Κάνιγχαμ ή την Γκράχαμ». Ηθελα να βρω τον χορό της κληρονομιάς τους από τη μια, τον χορό του καιρού τους από την άλλη. Ετσι, υπάρχει street dance, υπάρχει σύγχρονος και παραδοσιακός χορός, υπάρχει και χοροθέατρο. Ενα μείγμα ευρωπαϊκού και αφρικανικού –όχι μόνο νοτιοαφρικανικού– στιλ.
• Γιατί φύγατε από τη Νότιο Αφρική; Βοηθάει η απόσταση;
Από τα 17 μου ήθελα να φύγω από την ασφάλεια που μου πρόσφερε η Νότιος Αφρική, που την ήξερα πια καλά, και να πάω να συναντήσω άγνωστα πράγματα. Και συνέχισα να ταξιδεύω, γιατί όσο πιο πολλά ανακάλυπτα τόσο περισσότερα καταλάβαινα ότι αγνοούσα. Τώρα πια κάνω τα μισά έργα μου στην Ευρώπη και τα μισά στη Νότιο Αφρική.
Αυτό που κέρδισα μακριά της είναι μια καλύτερη εποπτεία και ανάλυση της κατάστασης. Οταν βρίσκεσαι στην εκρηκτική και χαώδη κοινωνία του Γιοχάνεσμπουργκ, δύσκολα αποκτάς σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων, δεν μπορείς να επεξεργαστείς τι συμβαίνει. Η απόσταση βοηθάει. Η Νότιος Αφρική είναι, όμως, πάντα η έμπνευσή μου.
• Πρώτη φορά έρχεστε στην Ελλάδα;
(γελάει). Οταν ο πατέρας μου αγωνιζόταν για τους πολιτικούς κρατούμενους, τον πέρασαν από δίκη ως εχθρό του κράτους και του αφαίρεσαν το διαβατήριο. Η μητέρα μου κατάφερε, όμως, να πάρει ένα προσωρινό, και μας κουβάλησε, αυτοεξόριστους, για τρεις μήνες σε ελληνικό νησί. Ημουν τότε δύο χρόνων. Δεν θυμάμαι πολλά, έχω όμως μια εικόνα εμένα, μικρής, σε μια παραλία.
info: Η παράσταση έγινε στις 21 Ιουλίου, 22.00, Κεντρική Σκηνή Μεγάρου Χορού, Καλαμάτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου