Ο ειδικός απεσταλμένος του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ για τα δικαιώματα της LGBTI κοινότητας στην Αθήνα

Ράντι Μπέρι: «Δεν ασχολούμαι με τη σεξουαλικότητα, αλλά με τα ανθρώπινα δικαιώματα»

Τους τελευταίους επτά μήνες ο αμερικανός διπλωμάτης Ράντι Μπέρι έχει επιθυμήσει τον ινδικής καταγωγής σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά που ζουν στις ΗΠΑ. Τούτο συμβαίνει διότι από τον περασμένο Απρίλιο έγινε ο πρώτος διπλωμάτης στην Ιστορία των ΗΠΑ και παγκοσμίως με αρμοδιότητα την προώθηση των δικαιωμάτων των γκέι, καλύπτοντας τη θέση του ειδικού απεσταλμένου για τα LGBTΙ (λεσβίες, γκέι, αμφισεξουαλικοί, διεμφυλικοί, μεσόφυλοι) δικαιώματα που ίδρυσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Εκτοτε έχει ταξιδέψει σε 23 χώρες, συνομιλώντας με φορείς, συχνά ανώτατους πολιτειακούς παράγοντες, προωθώντας τα δικαιώματα της LGBTI κοινότητας. Τις προηγούμενες ημέρες, ο ψηλός μελαχρινός άνδρας, ο οποίος μετρά 23 χρόνια καριέρας ως ανοιχτά γκέι διπλωμάτης σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Ολλανδία και η Ουγκάντα και είχε διατελέσει μέχρι πρότινος πρόξενος στο Οκλαντ της Νέας Ζηλανδίας, βρέθηκε στην Αθήνα προκειμένου να συμμετάσχει στις εργασίες του συνεδρίου ILGA-Europe. Από το δωμάτιό του στο ξενοδοχείο Caravel μίλησε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την οικογένεια και για έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.

Εργάζεστε στο Στέιτ Ντιπάρτµεντ επί 23 χρόνια. Πόσο έχουν αλλάξει τα πράγµατα για έναν γκέι αµερικανό διπλωµάτη από τότε µέχρι σήµερα; «Υπάρχει τεράστια αλλαγή. Εντάχθηκα στην υπηρεσία εξωτερικών υποθέσεων το 1993 ακριβώς αφότου υπήρξε μια ανεπίσημη απόσυρση ενός εσωτερικού κανονισμού που μπορούσε να στερήσει εξουσιοδοτήσεις εξαιτίας του σεξουαλικού προσανατολισμού. Ποτέ δεν είχα ονειρευτεί τότε ότι κάποια ημέρα θα βρισκόμασταν εδώ που είμαστε σήμερα, οπότε ο ίδιος οργανισμός μού ζητάει πλέον να ταξιδεύω και να μιλώ για τη σημασία βαθύτερης εκτίμησης τέτοιων θεμάτων ως κεντρικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό αντανακλά μια πελώρια αλλαγή και με κάνει αισιόδοξο».

Υπάρχει κάποιο συµπέρασµα; «Οι αλλαγές και η ευρύτερη αποδοχή δεν συμβαίνουν αυτοστιγμεί. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται οι άνθρωποι μέσω της επιβολής, πρέπει να το κάνουμε μέσω της εξοικείωσης, της υπομονής και του διαλόγου. Η μεγάλη αλλαγή που είδαμε στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια συνέβη επειδή τρεις ή τέσσερις δεκαετίες πριν έγιναν αυτά τα μικρά, δύσκολα βήματα που οι ακτιβιστές κάνουν στις χώρες όπου δεν υπάρχει πολύς χώρος ή αποδοχή ακόμη».

Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να έχετε επιτύχει έως το τέλος της θητείας σας;«Εχουμε βεβαίως κάποια εργαλεία προκειμένου να μετρήσουμε τη χρησιμότητα αυτής της νέας οντότητας στην αμερικανική διπλωματία, αλλά αυτοί είναι πολλοί διαφορετικοί στόχοι σε πολλές διαφορετικές χώρες. Κάτι που μας ενδιαφέρει πολύ είναι η ποινικοποίηση των ομοφυλοφιλικών σχέσεων μεταξύ συναινούντων ενηλίκων σε 75 χώρες. Αν δούμε ότι ο αριθμός αυτός μειώνεται, θα το θεωρήσουμε ένα θετικό σημείο. Μια από τις βαθύτερες ανησυχίες μου είναι το τι συμβαίνει στους νέους που βρίσκονται αντιμέτωποι με τη σεξουαλικότητά τους σε ένα περιβάλλον που τους λέει ότι είναι άρρωστοι, ότι ο Θεός δεν τους αγαπάει, ότι χρειάζονται θεραπεία ή ψυχολογική στήριξη».

Τι θα συµβεί όταν η θητεία του Μπαράκ Οµπάµα λήξει και ενδεχοµένως η διακυβέρνηση περάσει σε κάποιον µε µικρότερο ενδιαφέρον για το θέµα; «Δεν φοβάμαι για το τι θα συμβεί μετά. Είμαστε σε θέση να αποδείξουμε τη σκοπιμότητα αυτής της θέσης στην περίπτωση οποιασδήποτε μετάβασης. Εργαζόμαστε με αρκετά διακριτικό τρόπο. Λαμβάνουμε μέρος σε μια συζήτηση σε σχέση με το τι σημαίνει να τερματιστούν η βία και οι διακρίσεις εναντίον μελών μιας κοινότητας».

Εχετε υπηρετήσει σε χώρες όπως η Αίγυπτος και η Ουγκάντα, γνωστές για τη σκληρή στάση τους απέναντι στην γκέι κοινότητα. Πώς µπορεί να είναι χρήσιµη η διπλωµατία σε τέτοιες περιπτώσεις; «Δεν είμαι τόσο αφελής ώστε να πιστεύω ότι θα πέσουμε με τα αλεξίπτωτά μας και θα αρχίσουμε να συζητάμε, και ξαφνικά τα συναισθήματα και οι σκέψεις θα αλλάξουν. Oμως, το σημείο εκκίνησης είναι ο διάλογος. Είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ εκ νέου την Ουγκάντα τον Ιούλιο και είχα μια πολύ ευχάριστη, δημιουργική συζήτηση με τον πρωθυπουργό της χώρας. Τον βρήκα εξαιρετικά ευαισθητοποιημένο στα θέματα αυτά. Καθώς εστιάζουμε στη βία και στις διακρίσεις, είναι πολύ δύσκολο να βρεις κάποιον που να διαφωνεί και να επιχειρηματολογεί ανοιχτά υπέρ της βίας και των διακρίσεων, κανένας δεν μου το έχει πει αυτό».

Αισθάνεστε ποτέ αποκαρδιωµένος κατά τις επαφές σας; «Υπάρχουν στιγμές που, όπως όλοι, κι εγώ ενοχλούμαι συχνά με τον βραδύ ρυθμό της αλλαγής, επειδή αυτή είναι η ζωή μου. Είμαι ένας, καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας μου, ανοιχτά γκέι διπλωμάτης και πιστεύω ότι δεν συζητάμε θέματα επιλογών, αλλά θέματα που έχουν να κάνουν με το πώς κάποιοι άνθρωποι γεννήθηκαν. Κάποιες φορές ενοχλούμαι από τη ρητορική με την οποία έρχομαι αντιμέτωπος».

Θέλετε να γίνετε πιο συγκεκριµένος; «Για παράδειγμα, τα επιχειρήματα περί προστασίας των παιδιών ή προστασίας της οικογένειας. Ενοχλούμαι λίγο από αυτή τη συζήτηση επειδή είναι μια ανόητη, ασύνδετη κατασκευή. Προστασία της οικογένειας; Αλήθεια; Ολοι είμαστε μέλη οικογενειών, όλοι έχουμε αδέλφια, γονείς, ξαδέλφια και, στη δική μου περίπτωση, έναν σύντροφο και παιδιά. Ποιον ακριβώς προστατεύουν; Κάποιες φορές χάνεται το νόημα των λέξεων. Η προστασία των παιδιών... Εχω πολλές ιδιότητες και συχνά λέω ότι η πιο σημαντική δεν είναι εκείνη του γκέι, αλλά του πατέρα. Στην πραγματικότητα, όταν ακούγονται επιχειρήματα όπως ότι ένας γκέι δεν μπορεί να είναι ένας κανονικός προστάτης των παιδιών του, το βρίσκω ενοχλητικό. Αλλά αυτό θα αλλάξει».

Εχετε σκεφτεί ότι η ατζέντα σας θα µπορούσε να αποµακρύνει συµµάχους των ΗΠΑ; «Μερικοί από τους πιο καλούς συμμάχους που έχουμε σε τέτοια θέματα είναι χώρες που έχουν διαχειριστεί τα ζητήματα αυτά στο εσωτερικό τους ίσως με πιο εποικοδομητικό τρόπο από ό,τι οι ΗΠΑ - χώρες όπως η Ολλανδία, η Σουηδία, η Βρετανία, η Νορβηγία, η Ισλανδία ή, για να διευρύνω το πλαίσιο, η Αργεντινή, η Ουρουγουάη, η Χιλή... Το μόνο που θα μπορούσε να απομακρύνει κάποιους θα ήταν αν μπαίναμε στο πεδίο του διαλόγου και λέγαμε "εμείς το έχουμε λύσει το θέμα, τώρα θα σας βοηθήσουμε να το λύσετε κι εσείς". Πιστεύω ότι η προσέγγιση πρέπει να είναι συντηρητική. Υπάρχουν πολλά που έχουμε να μάθουμε, έχω περάσει πολύ χρόνο ακούγοντας ανθρώπους να μιλούν, έτσι οικοδομούμε τις συνεργασίες μας».

Υπάρχουν, βεβαίως, και οι χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου δεν υπάρχει πρόβλεψη για σύµφωνο συµβίωσης, γάµο ή τεκνοθεσία. Πώς µπορεί η διπλωµατία να είναι αποτελεσµατική σε τέτοιες περιπτώσεις; «Αναφέρατε το σύμφωνο συμβίωσης. Προσφάτως, είχαμε μια μεγάλη αλλαγή στις ΗΠΑ, την αναγνώριση του γάμου μεταξύ ομοφύλων σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Είμαι παντρεμένος, έχω βαθιά πίστη στον θεσμό του γάμου, έχω ερωτηθεί από τα Μέσα αν πράγματι πιστεύω ότι δύο άνδρες ή δύο γυναίκες μπορεί να παντρευτούν μεταξύ τους. Προφανώς το πιστεύω, επειδή το έχω κάνει. Ομως, ως θέμα διπλωματίας, δεν πιέζουμε την κατάσταση στο θέμα του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, ακριβώς επειδή δίνουμε άμεσα προτεραιότητα σε θέματα βίας και διακρίσεων. Η νομοθεσία, όμως, δεν είναι το μόνο θέμα».

Ταξιδεύετε συχνά. Υπάρχει διαφορά στο πώς οι άνθρωποι αντιλαµβάνονται τους γκέι ανά τον κόσµο; «Υπάρχει τεράστια ποικιλία. Ωστόσο, όλα καταλήγουν σε ένα πράγμα και αυτό έχει να κάνει με την ορατότητα (visibility) στο εσωτερικό κάθε κοινωνίας. Είναι σπάνιο στις ΗΠΑ αυτές τις ημέρες να βρει κάποιος κάποιον που δεν γνωρίζει προσωπικά ένα μέλος της LGBTΙ κοινότητας. Σε κάποια μέρη, οι άνθρωποι απλώς δεν γνωρίζουν κανέναν γκέι. Είχα πριν από λίγο μια συζήτηση για το πόσο καταπληκτικό θα ήταν ένας ανοιχτά γκέι διάσημος Αμερικανός να επισκεπτόταν την Ελλάδα. Νομίζω ότι θα ήταν πολύ πιο επιδραστικό το να υπήρχε κάποιος στην ελληνική δημόσια σφαίρα που να είναι ανοιχτά γκέι».

Λέγεται ότι η πολιτική στεγνώνει τους ανθρώπους από τη σεξουαλικότητά τους. Θα πρέπει να είναι αντιφατικό να απασχολείστε µε την πολιτική της σεξουαλικότητας.«Δεν θεωρώ ότι ασχολούμαι με την πολιτική πλευρά της σεξουαλικότητας. Ασχολούμαστε με τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν θεωρώ ότι αυτό είναι απαραιτήτως πολιτικό».

Βρίσκεστε συνεχώς µε ακτιβιστές... «Δεν είμαι ακτιβιστής. Oμως δεν είμαι αφελής, γνωρίζω ότι πρέπει να συνδεθείς με τις πολιτικές ηγεσίες για να ακουστείς, αλλά τουλάχιστον στις ΗΠΑ προσεγγίζουμε το θέμα αυτό ως μη πολιτικό».

Οντας και ο ίδιος πατέρας δύο παιδιών, τι θα λέγατε σε εκείνους που αντιµετωπίζουν µε σκεπτικισµό την τεκνοθεσία από οµόφυλα ζευγάρια; «Κάτι που λέω συχνά όταν συνομιλώ με οργανώσεις που έχουν σχέση με την οικογένεια είναι ότι μπορεί να είμαι παντρεμένος με κάποιον που ανήκει στο ίδιο φύλο, αλλά οι βασικές αρχές μου, οι βασικοί προβληματισμοί στη ζωή μου στο σπίτι, πολύ σπάνια περιστρέφονται γύρω από αυτό το συγκεκριμένο θέμα. Είμαστε μια κανονική οικογένεια, αντιμετωπίζουμε τις ίδιες προκλήσεις. Ξυπνάμε τα μεσάνυχτα όταν η κόρη μας είναι άρρωστη, είμαστε εκείνοι που τρέχουν στο νοσοκομείο όταν τα παιδιά πέφτουν και χτυπάνε».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015