Είμαστε σε μια εποχή η οποία πανηγυρίζει τη διαφορετικότητα

Του Θανάση Πολυμένη

ΓΙΑ ΤΗΝ έναρξη του 7ου Συνεδρίου της Εταιρείας Επιστημών Αγωγής (ΕΤΕΑ) Δράμα, αναφερόμαστε στο σημερινό φύλλο του «Π.Τ.». Η κεντρική εκδήλωση της έναρξης έγινε το βράδυ της περασμένης Παρασκευής, όπου μετά από τον χαιρετισμό του προέδρου της ΕΤΕΑ Δράμας, την κεντρική ομιλία παρουσίασε η Επίκουρη Καθηγήτρια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, με γνωστικό αντικείμενο την Κοινωνική Παιδαγωγική και εφαρμογές στην προσχολική εκπαίδευση κα. Ευθυμία Πεντέρη με θέμα: «Όψεις της διαφορετικότητας και κοινωνικοπαιδαγωγική αποστολή του σχολείου».

Η κα. Πεντέρη, ευγενώς δέχθηκε να μιλήσει στον «Π.Τ.» για το τόσο ενδιαφέρον θέμα της, επισημαίνοντας αρχικά ότι αυτό συνδέεται άμεσα με το θέμα του Συνεδρίου, το οποίο αφορά τη ετερότητα και τη διαφορετικότητα.

Η εποχή μας πανηγυρίζει τη διαφορετικότητα

Αναφερόμενη στα θέματα αυτά, η κα. Πεντέρη σημειώνει ότι «σήμερα είμαστε σε μια εποχή η οποία, ουσιαστικά, πανηγυρίζει τη διαφορετικότητα. Ποτέ άλλοτε δεν συζητούσαμε με τέτοιους όρους για τη διαφορετικότητα και μάλιστα μια διαφορετικότητα η οποία θεωρείται πλεονέκτημα».

Ωστόσο, επειδή η κοινωνία προσπαθεί να προσανατολιστεί προς αυτή την κατεύθυνση, βλέπουμε συχνά ότι στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, ακόμα και στο πλαίσιο του πώς είναι θεσμοθετημένο, να δημιουργούνται θεσμικές διακρίσεις ή να μην είμαστε ακόμα έτοιμοι να δούμε αυτά τα ζητήματα με τα φίλτρα που χρειαζόμαστε. Έτσι παρουσιάζουμε την κοινωνικοπαιδαγωγική οπτική – μια προβληματοκεντρική προσέγγιση – που δίνει έμφαση στη μοναδικότητα, στα δικαιώματα. Εδώ συζητάμε επίσης και για διάφορες τεχνικές, πώς μπορούν δηλαδή οι εκπαιδευτικοί, αξιοποιώντας αυτές τις προσεγγίσεις, να δούμε το ζήτημα της διαφορετικότητας, πραγματικά εμπλουτιστικά, προς όφελος των παιδιών και των οικογενειών και της κοινωνίας».

Προγράμματα

Στην ερώτηση αν υπάρχουν κάποια προγράμματα του Υπ. Παιδείας τα οποία προωθούνται προς τα σχολεία ώστε να έχουμε τα ανάλογα αποτελέσματα, η κα. Πεντέρη απαντά:

«Ήδη το νέο πρόγραμμα της προσχολικής εκπαίδευσης που από φέτος εφαρμόζεται γενικευμένα στα σχολεία, στηρίζεται πάνω σ’ αυτή την προσέγγιση. Οι εκπαιδευτικοί – και μέσα από τη διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση σε όλες τις βαθμίδες όχι μόνο στο Νηπιαγωγείο και δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση προς αυτή την κατεύθυνση – έχουν λοιπόν τα εργαλεία, διαφοροποιημένη παιδαγωγική – έχουν την πολιτισμικά ευαίσθητη διδασκαλία σε συνδυασμό με τις αρχές της συμπερίληψης. Οπότε και στο κανονικό πρόγραμμα και στα προγράμματα που αφορούν τα εργαστήρια δεξιοτήτων και στα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων, έχουν πάρα πολλές ευκαιρίες να αναδείξουν αυτά τα ζητήματα με τους μαθητές. Γιατί, είναι σημαντικό να συνδέουν το πρόγραμμα του σχολείου με την κοινωνική πραγματικότητα.

Κι αυτή τη στιγμή, όπως το βλέπουμε όλοι μας, το ζήτημα της διαφορετικότητας είναι μπροστά. Είναι αυτό που καλούμαστε να διαχειριστούμε με έναν άλλο τρόπο».

Πώς δέχονται τα παιδιά τα ερεθίσματα

Η κα. Πεντέρη ασχολείται κυρίως με την προσχολική εκπαίδευση, οπότε τη ρωτήσαμε για το πώς, με ποιο τρόπο αυτά τα μικρά παιδιά, δέχονται όλα αυτά τα ερεθίσματα γύρω από τη διαφορετικότητα και απάντησε:

«Είναι η ηλικία στην οποία αναπτύσσεται ιδιαίτερα η ταυτότητα του φύλου∙ η εθνοτική ταυτότητα και η προσωπική ταυτότητα. Οπότε είναι η ιδανική ηλικία για να δουλέψουμε αυτά τα ζητήματα. Παράλληλα – και από αναπτυξιακής πλευράς – είμαστε σε μια φάση όπου τα παιδιά αναπτύσσουν τη θεωρία του νου και άρα τι μπορούν να κάνουν; Να καταλάβουν ότι η δική τους πραγματικότητα, μπορεί να διαφέρει από την πραγματικότητα του άλλου που έχουν απέναντι και μάλιστα, στο τι θα πει ο καθένας, μπορεί να υπάρχουν από πίσω πολύ διαφορετικές προθέσεις. Είναι η ηλικία κατά την οποία χτίζεται ακόμα και αυτό. Οπότε, χρειάζονται ερεθίσματα για να επεξεργαστούν τις διαφορετικές πραγματικότητες για να αναπτύξουν ενσυναίσθηση. Δουλεύουμε πάρα πολύ με τα συναισθήματα. Όλο το πρόγραμμα της προσχολικής εκπαίδευσης, στηρίζεται στον κριτικό γραμματισμό, να βλέπουμε δηλαδή τα ερεθίσματα με κριτικό τρόπο, να αναπτύσσουμε μια προσωπική αντίληψη η οποία όμως ταυτόχρονα λαμβάνει υπόψη και τη συλλογική αντίληψη».

Η συμμετοχή της οικογένειας

Ερωτάται στο σημείο αυτό η κα. Πεντέρη, για το ποια είναι η συμμετοχή των γονιών, της οικογένειας γενικότερα και αν έχουμε κάποιες αντιδράσεις, αν δίνουν διαφορετική κατεύθυνση στα παιδιά, και απαντά σχετικά: «Η συμμετοχή της οικογένειας για να μπορέσει να επιτύχει οποιοδήποτε πρόγραμμα εφαρμόζουμε, είναι κομβικής σημασίας. Εξάλλου σήμερα και μέσα από την παιδαγωγικοινωνική προσέγγιση, στόχος του σχολείου δεν είναι μόνο η εκπαίδευση των παιδιών. Είναι αυτό που λέμε, συνεκπαίδευση και των οικογενειών, αλλά και των εκπαιδευτικών, γιατί μέσα απ’ αυτές τις διαδικασίες, εξελίσσεται και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός και ενδυναμώνεται. Άρα μιλάμε για μια κοινότητα μάθησης, όπου αποκτάει ένα κοινό όραμα κα μια συλλογική στάση απέναντι στα πράγματα. Χρειαζόμαστε τις οικογένειες δίπλα μας, χρειάζεται να κάνουμε διάχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και στο σπίτι και για να υπάρχει μια συνέχεια στις εμπειρίες των παιδιών, αλλά και για να δημιουργηθεί αυτή η κοινή αντίληψη που χρειαζόμαστε, προς όφελος πρωτίστως των παιδιών και δεύτερο και πολύ σημαντικό για την κοινωνική συνοχή».

Το μέλλον σ’ αυτόν τον τομέα

Ερωτώμενη για το αν είμαστε σε καλό δρόμο και αν είναι ευοίωνα τα σημάδια για το μέλλον σ’ αυτόν τον τομέα, η κα. Πεντέρη τονίζει: «Θα σας απαντήσω και από την εμπειρία, γιατί έχουμε εμπειρία και από τις έρευνες που κάνουμε και από την επαφή μας με τα σχολεία, αλλά και απ’ αυτά που άκουσα εδώ στο Συνέδριο.

Είναι εντυπωσιακό, το πόσο πρόσφορο είναι το έδαφος και πόσα πολλά πράγματα γίνονται. Νομίζω ότι είμαστε πιο έτοιμοι από ποτέ για να μιλήσουμε ανοικτά για τη διαφορετικότητά μας και να πανηγυρίσουμε γι’ αυτήν, χωρίς όμως να κάνουμε τη διαφορετικότητα σημαία.

Γιατί η διαφορετικότητα είναι εγγενές στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Είμαστε ο εαυτός μας, γιατί είμαστε διαφορετικοί. Είναι στοιχείο της ταυτότητας. Άρα είναι κάτι που είναι τόσο φυσιολογικό και σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε».

Καταλήγοντας η ίδια επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα του Συνεδρίου είναι εξαιρετικά, «έχουν παρουσιαστεί πάρα πολύ ωραίες δράσεις που έχουν γίνει στα σχολεία και αυτό που πραγματικά θέλω να καταθέσω, είναι το πόσο εντυπωσιασμένη είμαι από το υψηλό επίπεδων των εκπαιδευτικών μας. Κι αυτό γιατί πολλές παρουσιάσεις είναι από τους εκπαιδευτικούς και από προγράμματα που έχουν γίνει στις τάξεις και αναδεικνύουν αυτήν την πολύ υψηλού επιπέδου και ποιότητας δουλειάς που γίνεται».