Ομοφοβία στην Ελλάδα: Ρατσισμός με ταυτότητα σεξουαλική

Ρεπορτάζ: Κική Μαργαρίτη

Ένα ομόφυλο ζευγάρι δέχεται άγρια επίθεση στην πλατεία Βαρνάβα, μία ανήλικη καταγγέλλει ότι έπεσε θύμα ομοφοβικής επίθεσης στον σταθμό του ΗΣΑΠ , δύο νέοι ακούνε υβριστικά και ειρωνικά σχόλια επειδή περπατούν χέρι-χέρι. Κάπως έτσι μακραίνει ο μαύρος κατάλογος των ομοφοβικών επιθέσεων και κάπως έτσι η ελληνική κοινωνία φαίνεται να «ανακαλύπτει» το φαινόμενο της ομοφοβίας.
Η ομοφοβία, όμως, δεν «ξύπνησε» ξαφνικά μέσα στο καλοκαίρι. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, απλώς τώρα ακούστηκε η κραυγή των θυμάτων. Αρνούμενα να αποδεχτούν μοιρολατρικά τη συμβίωση με το φόβο, όλο και περισσότερα θύματα ομοφοβικών επιθέσεων σπάνε πλέον τη σιωπή τους, μιλούν, καταγγέλλουν και διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

«Τα τελευταία χρόνια η κοινότητα των λεσβιών, γκέι, αμφισεξουαλικών, διεμφυλικών και μεσοφυλικών έχει ενδυναμωθεί, έχει αυξήσει την ορατότητα της και έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί στήριξης θυμάτων επιθέσεων. Αυτό δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον ώστε τα θύματα αυτά να μπορούν να καταγγείλουν τις επιθέσεις. Έτσι λοιπόν έχει αυξηθεί ο αριθμός των επιθέσεων που γίνονται γνωστές» λέει ο Παναγιώτης Δαμάσκος, κοινωνιολόγος, μέλος της Ομοφυλοφιλικής Λεσβιακής Κοινότητας Ελλάδας (ΟΛΚΕ).

Παράλληλα, όπως τονίζει ο κ. Δαμάσκος έχει παρατηρηθεί και μια σημαντική στροφή της κοινωνίας προς τον συντηρητισμό και τις ακραίες πεποιθήσεις. «Σήμερα ο ρατσισμός έχει σταματήσει να είναι απαξιωτικό φαινόμενο και αποτελεί ιδεολογία κομμάτων που εκπροσωπούνται και στο ελληνικό κοινοβούλιο. Αυτό και μόνο το γεγονός δίνει χώρο ώστε να αναπτυχθούν φοβικές και βίαιες συμπεριφορές αλλά και κατά κάποιο τρόπο τις νομιμοποιεί».

Έρευνα της ΟΛΚΕ

Η ΟΛΚΕ πραγματοποίησε το 2013 έρευνα μέσω Διαδικτύου στα πλαίσια προγράμματος της ILGA Europe με τίτλο «Step up reporting on homophobic and transphobic violence». Η έρευνα ήταν ανώνυμη και συμμετείχαν 134 θύματα και 98 μάρτυρες περιστατικών ομοφοβικής και τρανσφοβικής βίας στην Ελλάδα.

Βασικά αποτελέσματα:

Όσον αφορά στους χώρους όπου συμβαίνουν τέτοια περιστατικά, οι τρεις βασικοί είναι το σχολείο (32%), οι δημόσιοι χώροι (26%) και το σπίτι (12%).

Στις περιπτώσεις όπου οι δράστες είναι δημόσιοι λειτουργοί, την πρώτη θέση καταλαμβάνει η αστυνομία με 61,20% και ακολουθούν οι στρατιωτικοί (19,20%) και οι δημόσιοι υπάλληλοι (19,20%).

Όσον αφορά στις διάφορες μορφές βίας: 92 άτομα ανέφεραν περιστατικά ψυχολογικής βίας, συμπεριλαμβανομένου και του εκφοβισμού (bullying),

Τριάντα έξι άτομα ανέφεραν περιστατικά βίας που βασίζονται στην προκατάληψη απέναντι σε γκέι, λεσβίες, τρανσέξουαλ και αμφιφυλόφιλους, όπως: ρητορική μίσους (73,2%), άρνηση υπηρεσιών (25,7%), άρνηση προστασίας από την αστυνομία (7,75%), άρνηση εργασίας ή απόλυση (3,44%) και άρνηση ιατρικών υπηρεσιών (3%).

Συνολικά 23 άτομα ανέφεραν περιστατικά σωματικής βίας όπως χτύπημα ή κλωτσιά (57%), σεξουαλική παρενόχληση και επίθεση (21%), βιασμό (7%), απόπειρα ανθρωποκτονίας (7%) και τραυματισμό με όπλο (5%).

Επίσης, 13 άτομα ανέφεραν βλάβες της περιουσίας τους και τέσσερα άτομα ανέφεραν εμπρησμό ή απόπειρα εμπρησμού.

Στις περιπτώσεις της σωματικής βίας μόνο το 12,5% αναζήτησε ιατρική φροντίδα, ενώ μόλις το 13,4% των θυμάτων κατήγγειλε το περιστατικό στην αστυνομία.

«Η ειρωνεία είναι ότι έρευνες έχουν δείξει πως οι περισσότεροι δράστες ομοφοβικών, λεσβιοφοβικών και τρανσφοβικών επιθέσεων και συμπεριφορών είναι οι ίδιοι άτομα με ομοερωτικό προσανατολισμό που τον καταπιέζουν» εξηγεί ο κ. Δαμάσκος.

Ομοφοβία και ιδεολογία

«Υπάρχει μια δραματική αύξηση στην αχαλίνωτη βία στην Ελλάδα γενικότερα από την αριστερά και τη δεξιά. Η βία έχει καταντήσει μπανάλ. Ο κόσμος την έχει συνηθίσει, την ανέχεται, ακόμη και την δέχεται ως εύλογη έκφραση της δυσαρέσκειας - είτε από την άναρχο-αριστερά ή τη φάσιστο-δεξιά. Είναι εύκολο να πούμε ότι η κρίση φταίει, αλλά είναι πιο περίπλοκο από αυτό» λέει η Andrea Gilbert, από την οργανωτική επιτροπή του Αthens Ρride και μέλος της Επιτροπής του Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι.

«Η κυβέρνηση έχει επικεντρωθεί στις εκδηλώσεις αριστερής βίας εναντίον των συμβόλων της εξουσίας. Αλλά αγνοεί (στην καλύτερη περίπτωση) ή είναι συνένοχος (στη χειρότερη) της δεξιάς βίας εναντίον ατόμων, που είναι τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας: οι γκέι άνδρες, οι μετανάστες, οι τρανς γυναίκες, που είναι απίθανο να αντεπιτεθούν και ακόμη λιγότερο πιθανό να αναφέρουν τα εγκλήματα. Οι επιθέσεις αυτές ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης και λαμβάνουν χώρα σε τακτική βάση, επειδή οι ​​δράστες αισθάνονται ότι έχουν κάποια εξουσία και οι πράξεις τους μαθαίνονται και ενθαρρύνονται από το δημοφιλές φασιστικό δόγμα. Και κυριότερο πιστεύουν ότι δεν θα υποστούν τις συνέπειες» συνεχίζει η κ. Gilbert.

Για τον κ. Δαμάσκο οι ομοφοβικές επιθέσεις συνδέονται περισσότερο με μια συγκεκριμένη νοοτροπία που μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε πολιτικό χώρο, είτε προς τα δεξιά, είτε προς τα αριστερά.

«Το ΚΚΕ έχει επιδείξει πολλές φορές ομοφοβική, λεσβιοφοβική και τρανσφοβική συμπεριφορά και έχει καταδικάσει οποιαδήποτε κίνηση για την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια, ενώ θεωρεί αδιανόητη τη συζήτηση του πολιτικού γάμου μεταξύ ομοφύλων.

»Παράλληλα ακροδεξιά κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή έχουν καταδικάσει δημόσια οτιδήποτε σχετίζεται με την ομοερωτική συμπεριφορά. Θύματα ομοφοβικής και τρανσφοβικής βίας έχουν πολλές φορές περιγράψει τους δράστες ως πρόσωπα που σχετίζονται με την Χρυσή Αυγή.

»Άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο βουλευτής του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος Νίκος Νικολόπουλος που αποκάλεσε τον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου «πουσταριό» και κόντεψε να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο, καθώς και οι ρατσιστικές και ομοφοβικές κορώνες του βουλευτή της ΝΔ, Αναστάσιου Νεράντζη, ο οποίος σε ομιλία του στη Βουλή εξίσωσε την ομοφυλοφιλία με την παιδοφιλία και την κτηνοβασία.

»Τα παραδείγματα δε που προέρχονται από την εκκλησία είναι άπειρα. Σας παραπέμπω σε δηλώσεις του Άνθιμου Θεσσαλονίκης και του Σεραφείμ Πειραιώς που περιγράφουν τον ομοερωτισμό ως νοσηρό πάθος, αμαρτία, φρικώδη και ανόσιο» τονίζει ο κ. Δαμάσκος.

Η Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες

Η χώρα μας είναι πολύ πίσω στο θέμα του σεβασμού και της προστασίας των δικαιωμάτων των LGBTΙ (lesbians, gay, bisexual, trans, intersex) ατόμων.

Στον ευρωπαϊκό χάρτη της ILGA για τη νομική και πολιτική προστασία των ανθρωπίνων των LGBTI ατόμων που έγινε τον περασμένο Μάιο, ανάμεσα σε 49 χώρες η Ελλάδα βρίσκεται στην 23η θέση. Η καλύτερη χώρα όσον αφορά την προστασία των δικαιωμάτων των LGBTI ατόμων είναι η Βρετανία (βρίσκεται στην πρώτη θέση) και η χειρότερη, στην 49η θέση βρίσκεται η Ρωσία.

«Οι Έλληνες δεν έχουν διδαχθεί να αποδέχονται το διαφορετικό» τονίζει η κ. Gilbert.

«Μας χαρακτηρίζει η συμπεριφορά μας. Σύμφωνα με τις στατιστικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Eurostat, μας κατατάσσει στις πιο ρατσιστικές χώρες. Σε θέματα ομοφοβίας, λεσβιοφοβίας και τρανσφοβίας κατέχουμε τη δεύτερη-νομίζω-θέση μετά την Κύπρο. Η συμπεριφορά μας είναι ο καθρέφτης μας» λέει ο κ. Δαμάσκος.

Σύμφωνο Συμβίωσης: Λύση ή ημίμετρο;

Η επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια είναι κάτι που διεκδικούν σθεναρά οι κοινότητες και οργανώσεις τους. Η Ελλάδα, άλλωστε, έχει καταδικαστεί από το ευρωπαϊκό δικαστήριο γιατί δεν έχει προχωρήσει σε αυτό το βήμα.

Το σύμφωνο συμβίωσης είναι ένα βήμα προς την ισότητα, λέει ο κ. Δαμάσκος. Ωστόσο αυτό που διεκδικεί η ΟΛΚΕ είναι η αναγνώριση του πολικού γάμου και για τα ομόφυλα ζευγάρια.
«Με αυτό τον τρόπο θα υπάρχει θεσμική αναγνώριση της σχέσης και της οικογένειας, θα δίνεται η δυνατότητα ασφάλισης μέσω συζύγου, θα υπάρχει πρόσβαση σε φοροαπαλλαγές, σε οικογενειακά προγράμματα, στη σύνταξη χηρείας, στην δυνατότητα επίσκεψης της ή του συντρόφου στην εντατική και συμμετοχή στην λήψη σοβαρών για την ζωή αποφάσεων και άλλα» τονίζει.

Η κ. Gilbert χαρακτηρίζει ανεπαρκές ακόμη και για ετερόφυλα ζευγάρια το Σύμφωνο Συμβίωσης. Η καθιέρωσή του, ωστόσο, και στα ομόφυλα ζευγάρια, καθώς και στα τρανς ευγάρια θα είναι «μία θεσμική έκφανση της αποδοχής των LGBT ατόμων» όπως αναφέρει.

Αυτό όμως που κατά την ίδια χρειάζεται είναι η αναθεώρηση του συνόλου του οικογενειακού δικαίου ώστε «τα LGBT άτομα να έχουν πλήρη ισονομία και αποδοχή από την κοινωνία, να προστατεύονται πλήρως και να είναι απολύτως ασφαλή».

«Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, γάμος για εμάς δεν σημαίνει νυφικό και σμόκιν. Σημαίνει πρόσβαση στην ισονομία. Η ΟΛΚΕ με αφορμή τον δικαστικό αγώνα που έχει ξεκινήσει σχετικά με τους γάμους της Τήλου ενεργοποιεί τη δράση της «πες το ναι» που αναφέρεται στην αναγνώριση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια. Για μας είναι ζήτημα θεμελιωδών δικαιωμάτων, είναι ζήτημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δεν διαπραγματευόμαστε ούτε το ένα ούτε το άλλο. Τα διεκδικούμε» τονίζει ο κ. Δαμάσκος.