Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν μετατραπεί σε ανταγωνισμό μεταξύ των εθνών, και όχι των αθλητών, γράφει ο Τζορτζ Φρίντμαν, συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα είχαν στο επίκεντρό τους τον μεμονωμένο Αθλητή. Οι θεατές ήξεραν βέβαια από ποια πόλη προέρχονταν οι συμμετέχοντες, αλλά η δόξα πήγαινε στον αθλητή, όπως φαίνεται από τις ιστορίες και τα ποιήματα της εποχής. Αυτή ήταν άλλωστε και η μόνη πηγή της γνώσης μας. Τα γήπεδα και τα πλήθη ήταν μικρά, αλλά οι μνήμες παραμένουν μετά από 2.500 χρόνια. Στη σύγχρονη εποχή, προσπαθούμε να μαθαίνουμε και να θυμόμαστε μέσω της τεχνολογίας. Ωστόσο, η μάζα των δεδομένων μπορεί να κρύψει αυτό που είναι σημαντικό. Μπορεί να υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία από την Αρχαία Ελλάδα, αλλά θυμόμαστε τους Ολυμπιακούς Αγώνες της. Αντίθετα, σήμερα ξεχνάμε πράγματα που συνέβησαν πριν από ένα μήνα. Αυτή η συλλογική μνήμη ήταν που οδήγησε στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 στην Αθήνα. Αλλά σήμερα υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των αρχαίων και των σύγχρονων αγώνων. Οι αθλητές δεν είναι πλέον μόνοι. Είναι μέρος των ομάδων και οι ομάδες εκπροσωπούν τα έθνη. Από την έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, η δόξα και η θλίψη δεν ήταν απλά θέμα των αθλητών, αλλά και των εθνών που διαγωνίστηκαν. Είναι ανταγωνισμός μεταξύ των εθνών. Η νίκη προσμετράται στα κράτη.
Η εθνικοποίηση των αθλητών άλλαξε τους αγώνες. Με ένα περίεργο τρόπο, η νίκη κατακυρώνεται στο έθνος. Ιδιαίτερα μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου του 1936 εντάθηκε ο εθνικός και ιδεολογικός διαγωνισμός. Ο Χίτλερ ήθελε τους αγώνες για να δείξει τη γερμανική υπεροχή. Όταν ο Γερμανός πυγμάχος Μαξ Σμέλινγκ έριξε νοκ- άουτ τον Τζόε Λιούις, ο επικεφαλής της ναζιστικής προπαγάνδας Γκέμπελς είπε ότι «η νίκη του Σμέλινγκ δεν αφορά μόνο τον αθλητισμό. Ήταν ένα ζήτημα γοήτρου για τη φυλή μας». Όταν ο Αμερικανός σπρίντερ Τζέσε Όουενς κέρδισε τέσσερα χρυσά μετάλλια, ο Χίτλερ έφυγε από το γήπεδο. Οι Αμερικανοί είδαν τη νίκη ως καταστροφή του ναζιστικού μύθου της λευκής υπεροχής. Ο Όουενς απέδειξε τις ικανότητες ενός ανθρώπου πολύ περισσότερο από ό,τι ενός έθνους. Ως ένας έγχρωμος άνδρας. Αν και είχε μια ταραγμένη και πολύπλοκη σχέση με τη χώρα του, η νίκη του ερμηνεύτηκε ως ιστορία του αμερικανικού μεγαλείου αλλά και της ανεκτικότητας. Το κύρος της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων
Ο Χίτλερ ήθελε επίσης τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου για να αποδείξει την ικανότητά της Γερμανίας να διοργανώνει ένα εντυπωσιακό θέαμα. Για τον Χίτλερ, η διοργάνωση των αγώνων ήταν μια απόδειξη για την ανάκαμψη της Γερμανίας. Πίστευε ότι όσο πιο εντυπωσιακοί είναι οι Αγώνες, τόσο μεγαλύτερη θα ήταν η αίγλη της Γερμανίας. Σήμερα τα κράτη ανταγωνίζονται σκληρά για το δικαίωμα να φιλοξενήσουν τους αγώνες. Η εκδήλωση έγινε μια μορφή τιμής σε συνδυασμό με την επιδεικτική επίδειξη. Η επιλογή μιας πόλης σημαίνει ότι κρίνεται ικανή να φιλοξενήσει μια πλούσια διοργάνωση. Οι χώρες υποδοχής προσπαθούν να φτιάξουν εντυπωσιακές εγκαταστάσεις αλλά όχι για χάρη των αγώνων. Οι αρχαίοι Έλληνες Ολυμπιονίκες πάλευαν στο χώμα. Τώρα, οι χώρες υποδοχής δημιουργούν ένα εντυπωσιακό θέαμα για χάρη της εθνικής υπερηφάνειας. Δεν είναι σαφές γιατί ένα έθνος πρέπει να είναι υπερήφανο ότι μπορεί να οργανώσει τους εντυπωσιακότερους αγώνες. Ωστόσο, αυτό ισχύει. Οι τελετές έναρξης και λήξης έχουν γίνει πλέον πιο σημαντικές από τους ίδιους τους αγώνες. Όταν ένας αθλητής κερδίζει ένα χρυσό μετάλλιο στέκεται στο βάθρο και ακούγεται ο εθνικός ύμνος της χώρας του. Η νίκη του αθλητή είναι η νίκη του έθνους του.
Πώς η τεχνολογία έχει αλλάξει τα παιχνίδια
Όλα αυτά ενισχύονται με την τεχνολογία. Οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να έχουν κάνει μια τέτοια υπερβολή. Ούτε θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν ζωντανά τους αγώνες από τις πόλεις τους. Σήμερα, δεν υπάρχει καμία ανάγκη για ιστορίες ή ποιήματα, αφού μπορούμε να δούμε το μεγαλύτερο μέρος των αγώνων από την τηλεόραση. Το δίκτυο που αγοράζει τα δικαιώματα μετάδοσης των αγώνων πρέπει, εύλογα, να καλύπτει ό,τι το κοινό θέλει να δει. Σήμερα, δεν είναι πλέον δυνατόν να γίνει κατανοητή η όλη ιστορία. Η εκδήλωση έχει υπερβεί απίστευτα την ανθρώπινη κλίμακα. Η τεχνολογία μπορεί μόνο να συλλάβει και να μεταδώσει τις εικόνες. Προφανώς, οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν θα υπήρχαν σε αυτή τη μορφή χωρίς χρήματα, και τα χρήματα ρέουν στα τηλεοπτικά δίκτυα που καλύπτουν τους αγώνες από την πώληση διαφημιστικού χρόνου. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες καθοδηγούνται πλέον από τον εθνικισμό, την ιδεολογία, την τεχνολογία, και το εμπόριο. Όλα είναι νόμιμα, αλλά ο αντίκτυπός τους στους αθλητές είναι εντυπωσιακός. Τα πλούσια έθνη, και αυτοί που πιστεύουν ότι θα κερδίσουν κύρος από τη νίκη, έχουν αναγάγει την προετοιμασία των αθλητών σε βιομηχανία.
Οι αθλητές διαποτίζονται με μια αίσθηση εθνικής τιμής που θα προκύψει από τη νίκη. Στη συνέχεια, δεδομένου ότι οι περισσότεροι δεν θα κερδίσουν ένα μετάλλιο ή ακόμα να φτάσουν στον τελικό, ζουν πολλές φορές μια προσωπική τραγωδία. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν γίνει ακριβώς αυτό που οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν και δεν θα ήθελαν να γίνουν. Είναι μια τέτοια μεγάλη επιχείρηση που η «αγωνία της ήττας» -η εσωτερική πάλη που αναφέρεται στον ελληνικό όρο αγωνιστές- δεν χάνεται, αλλά κρύβεται. Οι περισσότερες από τις ιστορίες των αθλητών σπανίως μοιράζονται με το κοινό. Το μέτρο ενός έθνους; Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν γίνει ένα εθνικό και όχι ένα προσωπικό μεμονωμένο γεγονός. Η διοργάνωση της εκδήλωσης δεν είναι μια πράξη φιλοξενίας αλλά και εθνικής υπερηφάνειας. Πρέπει να είναι μεγάλη, ακριβή, ίσως και να συντρίψει τον προϋπολογισμό της πόλης για να πλουτίσει ένα δίκτυο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το «θαύμα στον πάγο» το 1980 στο Λέικ Πλάσιντ, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαιξαν χόκεϊ με τη Σοβιετική Ένωση. Μια ομάδα Αμερικανών ερασιτεχνών νίκησε τους καλύτερους αθλητές της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ είχαν χάσει τον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο πληθωρισμός και η ανεργία έτρεχαν πάνω από 10%, τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων ήταν στο 18%.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν σε παρακμή και οι Σοβιετικοί εμφανίζονταν τότε ανίκητοι. Ωστόσο, εμείς τους νικήσαμε στο χόκεϊ επί πάγου. Για όσους θυμούνται, ήταν μια εξαιρετική στιγμή. Πολλοί από εμάς -και εννοώ πολλοί- το είδαν αυτό ως ένα σημαντικό γεγονός με το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες απέδειξαν τη βούλησή τους να κερδίσουν, να ανακτήσουν ό,τι είχε χαθεί. Στην πραγματικότητα, αυτή η σκέψη ήταν ανόητη. Πρώτον, οι ΗΠΑ δεν ήταν έθνος σε παρακμή. Δεύτερον, οι Σοβιετικοί δεν ήταν ανίκητοι. Και τελικά, ήταν απλά ένα παιχνίδι χόκεϊ. Δεν ήταν το μέτρο του έθνους μας, αλλά των δεξιοτήτων των αθλητών μας.
Η τεχνολογία και το εμπόριο μπορεί να κρύψουν πολλά από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά είναι ο εθνικισμός και η ιδεολογία που κρύβουν τα περισσότερα. Όταν θυμάμαι το θαύμα στον πάγο, ακόμα λάμπω μέσα μου και πιστεύω ότι ήταν μια στιγμή ανάτασης. Αλλά ειλικρινά δεν μπορώ να θυμηθώ το όνομα ούτε ενός παίκτη στην αμερικανική ομάδα. Είναι σαν οι αθλητές να είναι απλώς ένα σκηνικό στη φαντασία μου. Έχω χάσει την πραγματική έννοια του θαύματος. Και αυτό είναι που έχουν χάσει και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. (*) Ο Τζορτζ Φρίντμαν, συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times, είναι αναλυτής γεωπολιτικής και ιδρυτής της έκδοσης Geopolitical Futures, η οποία πραγματεύεται τη μελλοντική πορεία του διεθνούς συστήματος. Υπήρξε επίσης ιδρυτής και επικεφαλής της Εταιρείας Πληροφοριών και Γεωπολιτικών Σχεδιασμών STRATFOR
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου