«Ερωτας χωρίς σεξ» – Γιατί το «Slow» είναι η πιο τρυφερή ταινία για την ασεξουαλικότητα

 

Εκείνη είναι καθηγήτρια χορού. Εκείνος διερμηνέας νοηματικής. Οταν εκείνη ξεκινήσει μαθήματα χορού σε μια ομάδα κωφάλαλων οι δρόμοι τους θα συναντηθούν. Το βλέμμα τού ενός πέφτει στο βλέμμα του άλλου, γνωρίζονται, περνούν χρόνο μαζί. Η χημεία μεταξύ τους είναι εμφανής. Οταν, όμως, η Ελενα προσπαθήσει να φιλήσει τον Ντόβιντας, θα λάβει μια απάντηση που έχει ακουστεί ελάχιστες φορές στην ιστορία του σινεμά: «Θέλω να ξέρεις πως είμαι ασέξουαλ».

Η λιθουανική ταινία «Slow» (2023) της Μαρίζα Καφταράτζε, που παίζεται αυτή τη στιγμή στις ελληνικές αίθουσες, αποπειράται να εξερευνήσει τα χαρακτηριστικά, τους κώδικες και τα όρια αυτής ακριβώς της «εναλλακτικής» μορφής ερωτικής σχέσης. 

Απορρίπτοντας το μονοπάτι μιας συμβατικής, «πολιτικά ορθής» μονόπλευρης απεικόνισης του σεξουαλικού προσανατολισμού του Ντόβιντας, η Καφταράτζε κινηματογραφεί με ακόρεστη τρυφερότητα, σύγχρονη ματιά και σινεφίλ μεγαλοψυχία τη συνεχή επαναδιαπραγμάτευση της «μηχανικής» μέσω της οποίας η Ελενα και ο Ντόβιντας έρχονται κοντά.

Μπορεί τελικά να υπάρξει μια ερωτική σχέση όταν το ένα από τα δύο μέρη της είναι ασέξουαλ; «Και ποιος ορίζει τους κανόνες;» απαντά ο ίδιος ο Ντόβιντας. Πράγματι, το «Slow» είναι μια ταινία που καταγράφει την «αργή» διαδρομή πειραματισμού των ηρώων της, ώστε να ανακαλύψουν το πώς και το αν μπορούν να είναι μαζί, με δεδομένο ότι η σεξουαλική τους σύνδεση εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να επιτευχθεί· Μια άλλοτε ρομαντική και άλλοτε σκληρή απόπειρα υπέρβασης των προαναφερθέντων από τον Ντόβιντας κανόνων.

Ο Ντόβιντας (Κεστούτις Τζιτζένας) ως διερμηνέας – διαμεσολαβητής αντιπροσωπεύει τη διάσταση της επικοινωνίας –συναισθηματικής και νοητικής– σε έναν κόσμο που πασχίζει, μάλλον μάταια, να εντοπίσει αυτή την επικοινωνία. [Φωτογραφία: FILMTRADE]

«Σ’ το λέω ακριβώς επειδή μου αρέσεις»

«Μήπως μου το λες αυτό επειδή δεν σου αρέσω;» ρωτάει η Ελενα όταν ο Ντόβιντας της ανακοινώνει πως είναι ασέξουαλ. «Σ’ το λέω ακριβώς επειδή μου αρέσεις», της απαντά εκείνος, υπενθυμίζοντας της, μάλιστα, ανά στιγμές στο φιλμ πως «δεν πρόκειται να αλλάξει». Με βάση αυτή την παραδοχή, εκτυλίσσεται το συναισθηματικό τους ταξίδι. Βλέμματα, τελετουργίες που εκκινούν αμήχανα μέχρι να «κουμπώσουν», διαλεκτικές αναζητήσεις, αυθόρμητες σωματικές χορογραφίες «χρωματίζουν» κάτι που ενώ εκ πρώτης όψεως φαντάζει ιδιόρρυθμο, εντέλει είναι απολύτως προσιτό και γήινο. 

Τελικά, το «Slow» δεν είναι μια ταινία για την ασεξουαλικότητα, αλλά η αφήγηση μιας ρομαντικής ερωτικής περιπέτειας. Μιας περιπέτειας που –όπως συμβαίνει σε κάθε ερωτικό κύκλο– «χωράει» το ανολοκλήρωτο και δομείται ακριβώς πάνω στις απολύτως μοναδικές και πιθανώς άρρητες στιγμές που φέρνουν δύο ανθρώπους κοντά. 

Ταυτόχρονα, η Καφταράτζε παραδίδει και μια ταινία μπολιασμένη με τις προβληματικές της εποχής της, της γενιάς της. Η Ελενα (υπέροχα εκφραστική η Γκρέτα Γκρινεβιτσιούτε) παρουσιάζεται σαν μια «στερεοτυπική» μιλένιαλ: σαρκική αλλά και ανασφαλής, αναζητήτρια της ερωτικής ηδονής από τη μία, αλλά και της (δυσκολότερης) συναισθηματικής εγγύτητας από την άλλη. Χορεύτρια, δε, καθώς είναι η ηρωίδα, αντιπροσωπεύει τη σωματικότητα. Αντίθετα, ο Ντόβιντας (Κεστούτις Τζιτζένας) ως διερμηνέας – διαμεσολαβητής αντιπροσωπεύει τη διάσταση της επικοινωνίας –συναισθηματικής και νοητικής– σε έναν κόσμο που πασχίζει, μάλλον μάταια, να εντοπίσει αυτή την επικοινωνία.\

Με «νότες» που θυμίζουν την τριλογία του «Before», που εμπνεύστηκε και εκτέλεσε αριστουργηματικά ο Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ, με ανεπιτήδευτη γραφή και απρόσμενα αισθησιακή σωματικότητα, το «Slow» δεν δυσκολεύεται να απαντήσει στο βασικό του ερώτημα. «Ναι» μπορεί να υπάρξει μια τέτοιου είδους ερωτική σχέση. Εκτός, όμως, αυτής της βεβαιότητας (ευτυχώς) η Καφταράτζε δεν είναι αφελής και «αποχαιρετά» τους ήρωες της αγκαλιάζοντας τις αντιφάσεις και τη μοναδικότητά τους «τραγουδώντας» στη νοηματική πως, με τις δυσκολίες και τα υπαρκτά εμπόδια, «η ζωή θα συνεχιστεί». 

Μπορεί τελικά να υπάρξει μια ερωτική σχέση όταν το ένα από τα δύο μέρη της είναι ασέξουαλ; «Και ποιος ορίζει τους κανόνες;». [Φωτογραφία: FILMTRADE]

Ασεξουαλικότητα και σινεμά

Πώς, όμως, ορίζεται η ασεξουαλικότητα; Σύμωνα με το Asexual Visibility and Education Network (AVEN), τη μεγαλύτερη ασεξουαλική κοινότητα στον κόσμο, το ασεξουαλικό άτομο δεν βιώνει σεξουαλική έλξη, αλλά μπορεί να βιώνει άλλες μορφές έλξης ρομαντικής ή και αισθησιακής φύσης.   

Σύμφωνα με το BBC, έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι ασέξουαλ (ή «ace» όπως είναι η κωδική ονομασία), παρ’ όλα αυτά το ποσοστό δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, αφενός λόγω του «στίγματος» που αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να κρύβουν την ασεξουαλικότητά τους, αφετέρου επειδή το φάσμα σεξουαλικών και ερωτικών εμπειριών που μπορεί να εντάξει κάποιον στην ασέξουαλ κοινότητα είναι ευρύ. 

Νύχτες Πρεμιέρας: Τα κινηματογραφικά διαμάντια του φετινού φεστιβάλ

Η απεικόνιση της ασεξουαλικότητας στον κινηματογράφο έχει αποτελέσει μια πολύπλοκη εξίσωση, ενώ οι ευθείες και οι άμεσες αναφορές σε ασέξουαλ ήρωες είναι ελάχιστες. Ο όρος «ασέξουαλ» μπορεί να άρχισε να εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα στα 70s, όμω,ς σε αντίθεση με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, δεν αποκρυσταλλώθηκε με σαφήνεια σε κινηματογραφικούς χαρακτήρες.

Οπως επισημαίνουν αναλύσεις και δημοσιεύματα, πολλοί διάσημοι ήρωες έργων μυθοπλασίας θα μπορούσαν να είναι ασέξουαλ: Από την Barbie έως τον Σέρλοκ Χολμς και από τον μάγο Γκάνταλφ μέχρι τον Κλάιντ του Γουόρεν Μπίτι στο «Μπόνι και Κλάιντ» του Αρθουρ Πεν. Και από την Τζέσικα Ράμπιτ μέχρι τον Ηρακλή Πουαρό. 

Ενας από τους ήρωες, πάντως, πάνω στους οποίους η Καφταράτζε «πάτησε» για να δημιουργήσει τον Ντόβιντας της ταινίας είναι ο Τοντ Τσάβεζ από τη δημοφιλή σειρά «Bojack Horseman». [Φωτογραφία: Netflix]

Ενας από τους ήρωες, πάντως, πάνω στους οποίους η Καφταράτζε «πάτησε» για να δημιουργήσει τον Ντόβιντας της ταινίας είναι ο Τοντ Τσάβεζ από τη δημοφιλή σειρά «Bojack Horseman» του Netflix. Επιπλέον, επικοινώνησε με ασέξουαλ ανθρώπους, ενώ παρά την έρευνά της, όπως είπε στον Guardian, είχε φοβίες και επιφυλάξεις για το πώς θα αντιδρούσαν άνθρωποι από την ασέξουαλ κοινότητα στην κινηματογραφική εκδοχή του Ντόβιντας, με δεδομένο ότι η ίδια δεν είναι ασέξουαλ. 

Αλλωστε, όπως αναφέρει σε άλλο σημείο της ίδια συνέντευξης: «Είναι αδύνατο να αναπαραστήσουμε την ασεξουαλικότητα καθολικά. Είναι ένα τεράστιο φάσμα. Κάθε άτομο είναι διαφορετικό. Κάθε εμπειρία είναι διαφορετική. Για αυτό είμαι πολύ συνειδητοποιημένη σχετικά με το γεγονός ότι γράφω έναν μοναδικό χαρακτήρα».