Αντρέας Καραγιάν: Το gay κίνημα έτσι όπως το έζησα

 Ο γνωστός ζωγράφος, συγγραφέας και δημοσιογράφος Αντρέας Καραγιάν κάνει μια αναδρομή στην ιστορία του gay κινήματος εστιάζοντας στην περίοδο που για πρώτη φορά έκανε την εμφάνιση του στην Κύπρο.

 Α ) Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΟΥ ΣΤΟ GAY ΚΙΝΗΜΑ

Το gay κίνημα άρχισε από την Αμερική, το πρωινό της 28ης Ιουνίου 1969, όταν σε μία από τις συνήθεις επιδρομές που έκανε η αστυνομία στο «Stonewall Inn», ένα από τα πρώτα gay μπαρ στο Greenwich Village, οι ομοφυλόφιλοι για πρώτη φο­ρά αντιστάθηκαν. Έτσι ιδρύθηκε το Gay Liberation Front (GLF). Ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η λέξη gay.

Στο gay κίνημα με εισήγαγε ο Jeffrey. Ο Jeffrey έμενε σε κοινόβιο. Τα στρώματα στο πάτωμα, ήταν το ένα δίπλα στο άλλο, με πολύχρωμα σκεπάσματα. Έμπαινα σε αυτόν τον μαγικό κόσμο με θαυμασμό όπως η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Διάβαζα Το Μαγεμένο Βουνό του Τόμας Μαν  και σε μια συγκέντρωση είδα τον Helmut. Με το ευγενικό του παρουσιαστικό του μου θύμισε το Χανς Κάστροπ, τον ήρωα του Τόμας Μαν. Ήταν είκοσι τριών κι εγώ είκοσι επτά. Έχω το κουσούρι να ερωτεύομαι πρόσωπα που έβγαι­ναν κατευθείαν από τα βιβλία που διάβαζα.

Οι νέοι άνθρωποι ανταλλάσσα­με τα ρούχα μας, ζούσαμε μοιράζοντας τα υπάρχοντά μας, μειώναμε στο ελάχιστο τις ανάγκες μας, ώστε να έχουμε ελεύθερο χρόνο για να απολαμβάνουμε τη ζωή και τον έρωτα. Ήμουν εναντίον κάθε παραισθησιογόνου ουσίας. Το Λονδίνο ήταν πάμφθηνο. Το κράτος μοίραζε επιδόματα ανεργίας. Κάθε νέος που σεβόταν τον εαυτό του, άφηνε τα μαλλιά του μακριά  φορούσε ριχτές πολύχρω­μες μπλούζες, παντελόνι καμπάνα και κουβαλούσε ταγάρι. Τα απελευθερωτι­κά κινήματα ανθούσαν, η  «επανάσταση» είχε γίνει τρόπος ζωής και με τον ενθουσιασμό του νεοφώτιστου έτρεχα σε διάφορες συγκεντρώσεις  σε ημισκότεινες αίθουσες όπου νεαροί ξεδί­πλωναν τις «προοδευτικές» τους ιδέες καπνίζοντας αριμανίως. Μισούσα το τσιγάρο, αλλά θεωρούσα χρέ­ος μου να είμαι μέρος των αλλαγών, έτσι αναγκαζό­μουν να το υπομένω.

Β) Η επιστροφή στην Κύπρο και το πρώτο κίνημα το 1979

Στις 3.4.79 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» άρθρο γνωστού ψυχιάτρου με θέμα την ομοφυλοφιλία. Ανάμεσα σε άλλα «θαυμαστά» ανάφερε, μιλώντας για κάποιο άτομο που του είχε στείλει επιστολή, ότι «έχω αμφιβολίες κατά πόσο είναι εκατό τα εκατό ομοφυλόφιλος! «Σε ωραίο κόσμο βρέθηκα ύστερα από την ελευθερία του Λονδίνου» σκέφτηκα. Μια σκοτεινή ενέργεια πλανιόταν γύρω μου και έπαιρνε φοβερές διαστάσεις, με πότιζε  με μια ενοχή, ένα  είδος «αφηρημένης» ενοχής  και γινόμουνα μέτοχός της χωρίς να γνωρίζω την αιτία. Παράλληλα, το να είσαι ομοφυλόφιλος  ήταν συνώνυμο με τον «τοιούτο» και τον «κίναιδο» και η ερωτική πράξη ήταν ποινικοποιημένη. Έτσι αποφάσισα ότι έπρεπε να απαντήσω «Ο άνθρωπος γεννιέται ως ον σεξουαλικό». Αυτός ήταν και ο τίτλος του μακροσκελούς μου άρθρου (‘Φιλελεύθερος’, Τρίτη 29 Μαΐου 1979). Μεταξύ άλλων τόνιζα ότι «η σεξουαλικότητα δεν είναι ζήτημα επιλογής, και η Αμερικανική ψυχιατρική ένωση την 8η Απριλίου του 1974 έσβησε επίσημα την ομοφυλοφιλία από τον κατάλογο των παθολογικών ψυχολογικών ανωμαλιών »

Η λογοκρισία επενέβαινε παντού, στα κινηματογραφικά έργα, στην ελευθερία της έκφρασης· ακόμη και τα βιβλία του μαρκησίου ντε Σαντ θέλανε να απαγορέψουν.

Με τη Ρωξάνη Κουδουνάρη με συνέδεσε μια έντονη φιλία και μαζί κάναμε και την gay επανάσταση· Πείσαμε την Εταιρεία Ψυχικής Υγιεινής να κάνει την πρώτη, στην Κύπρο ανοικτή για το κοινό συζήτηση με θέμα τις ψυχοκοινωνικές και νομικές πτυχές της ομοφυλοφιλίας. Έτσι και έγινε στις 20.11.79 στην Πνευματική Στέγη με εισηγητές τους Τάκη Ευδόκα, Λεύκο Κληρίδη, Λουκή Λουκαΐδη και την κα Νίκη Πατσαλίδου. Μαζέψαμε ένα σωρό κείμενα από τη Διεθνή Αμνηστία, και τον σύγχρονο νόμο στην Αγγλία (στην Κύπρο ίσχυε ακόμη ο παλιός,  ο αποικιοκρατικός) και τα δώσαμε προσωπικά στον ίδιο τον βοηθό Εισαγγελέα, ο οποίος μας είπε χαρακτηριστικά: «δεν είμαι υπέρ της ομοφυλοφιλίας, αλλά πιστεύω ότι ο νομός πρέπει να αλλάξει».

Η συγκέντρωση σημείωσε μεγάλη  επιτυχία. Η επανάστασή μου συνεχίστηκε με μια σειρά άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά. Με το να υπογράφω ως Δρ. Ανδρέας Καραγιάν, έστω και αν  δεν ασκούσα τώρα πια το ιατρικό επάγγελμα, ήταν πρώτον  μια ασπίδα προστασίας και δεύτερον  έδινε στα κείμενά μου εγκυρότητα και αξιοπιστία. Η ιστορία αυτή με έκανε να αισθάνομαι υπερήφανος και φυσικά ‘επαναστάτης’ –μόλις είχα έρθει από το Λονδίνο κουβαλώντας μαζί μου τα ‘άνθη’ των ‘Παιδιών των Λουλουδιών’. Τι πιο ωραίο και πιο ρομαντικό από το να αντιμετωπίζω την ίδια την  κοινωνία; Όλα όμως έχουν το τίμημά τους. Αυτό το έμαθα πολύ αργότερα…

Όταν δε θα ερχότανε ο Αρχιεπίσκοπος να κλείσει την πρώτη μου έκθεση το 1979 στην γκαλερί «Ζυγός» επειδή τη χαρακτήρισε ως «πουστιές» εγώ τον πρόλαβα προσκαλώντας τον Υπουργό Δικαιοσύνης να κάνει τα εγκαίνια έτσι πια μπήκε οριστικά και η σφραγίδα του gay κινήματος στην Κύπρο με πρωτεργάτες την Ρωξάνη και εμένα!

Η προϊστορία άρχισε το 1978 όταν εξέθεσα ένα τολμηρό ανδρικό γυμνό στην πρώτη μου έκθεση στη ΩΡΑ στην Αθήνα. Ο Μπαχαριάν μου ζήτησε να το αφαιρέσω επειδή «η ΩΡΑ δεν είναι μπορδελο» . Φυσικά αρνήθηκα. Τα έργα αυτά τα είδε ο Τσαρούχης και μου είπε «κύριε Καραγιάν σας συγχαίρω, εσείς τολμάτε να κάνετε ό,τι εγώ δεν τόλμησα». Χαρακτηριστικό στην πορεία μου είναι να δημιουργώ «απαγορευμένα» έργα, ο καθηγητής Αντώνης Δανός του ΤΕΠΑΚ με χαρακτήρισε σε διεθνές συνέδριο στην Ιταλία ως pioneer of queer art στην Κύπρο.  Το βίντεο μου «a silent movie» απαγορεύτηκε ως… «πορνογραφικό» από τους ιθύνοντες στην Μπιενάλε Βενετίας όπου αντιπροσώπευσα την Κύπρο το 2001, σημειωτέο το βίντεο είχε εγκριθεί από την κυπριακή επιτροπή επιλογής.