Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα

 Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αρχίζει να εκπροσωπείται ουσιαστικά λίγα χρόνια μετά την επάνοδο της Δημοκρατίας στη χώρα μέσω της δημιουργίας του ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας).

Η εποχή παραμένει εξαιρετικά επηρεασμένη από το μοντέλο του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού που επέβαλλε η Χούντα και ήταν γεμάτη από στερεότυπα που βασίζονταν στη γελοιοποίηση και την απαξίωση για τα άτομα που υπήρχε η υποψία πως ήταν «γκέι» ή «τρανς».

Απόσπασμα άρθρου που δημοσιεύεται στο «Βήμα» της 19ης Δεκεμβρίου 1975 και το οποίο ασχολήθηκε με την αντίληψη που είχαν οι βασανιστές των ΕΑΤ/ΕΣΑ για την ομοφυλοφιλία.

Οι έφοδοι της Αστυνομίας στη Συγγρού αλλά κι όπου υπήρχε η οποιαδήποτε υποψία συγκέντρωσης ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων ήταν συνεχόμενες κα συνοδεύονταν από συλλήψεις, βία και μπόλικη δόση τρομοκρατίας.

ΑΚΟΕ

Κομβική ημερομηνία για την εξέλιξη των γεγονότων αποτελεί η 25^η Απριλίου 1977, όταν στο θέατρο Λουζιτάνια δρομολογείται η ίδρυση του ΑΚΟΕ με αφορμή ένα νομοσχέδιο που είχε στα σκαριά η κυβέρνηση Καραμανλή περί «αφροδίσιων νοσημάτων». Μεταξύ άλλων προέβλεπε τη φυλάκιση έως και για ένα χρόνο για κάθε «άρρεν εφόσον περιφέρεται εις τας οδούς, πλατείας, δημόσια κέντρα ή άλλους χώρους επί εμφανή σκοπώ προσελκύσεως αρρένων προς τέλεσιν παρά του ιδίου παρά φύσιν ασέλγειας».

Αφιέρωμα του «Βήματος» τον Νοέμβριο του 1980 με αφορμή τη σεξουαλική συμπεριφορά των Ελλήνων και τον σεξουαλικό ρατσισμό.

Στην ίδρυση του ΑΚΟΕ και εν συνεχεία τη δημιουργία του περιοδικού «ΑΜΦΙ» το οποίο θα κυκλοφορούσε για αρκετά χρόνια ως η «φωνή» της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συμμετέχουν αρκετά άτομα, πρωτοσταστούν ωστόσο, ο Ανδρέας Βελισσαρόπουλος από τη Θεσσαλονίκη (απόφοιτος σκηνοθεσίας της σχολής Σταυράκου), ο ποιητής Λουκάς Θεοδωρακόπουλος (ο οποίος έχει ήδη εκδόσει τον θρυλικό «Καιάδα» από τις εκδόσεις «Εξάντας»), η τρανς ακτιβίστρια Μπέτυ Βακαλίδου, η θρυλική τρανς Αλόμα κ.α. Το εντυπωσιακό είναι ότι την εκδήλωση επιχειρεί να αποκηρύξει ο γνωστός συγγραφέας Κώστας Ταχτσής λέγοντας πως είναι «νωρίς» για τέτοιου είδους δραστηριότητες.

To «Βήμα» καταγράφει την αντίδραση του ΑΚΟΕ για το νομοσχέδιο περί «αφροδίσιων νοσημάτων» του 1977. 

Διχογνωμία

Παρά τους αρχικούς φόβους περί μη προσέλευσης θεατών, το θέατρο γεμίζει από κόσμο, ενώ είναι έντονη η παρουσία της Αστυνομίας (με κλούβα έξω από το θέατρο και με αστυνομικούς του Ηθών εντός αυτού). Η Μπέτυ Βακαλίδου είναι αυτή που θα έχει τον κύριο λόγο στην εκδήλωση, κάτι που ήταν και συμβολικό καθώς για ένα διάστημα υπήρξε μια διχογνωμία στην κοινότητα για το αν το ΑΚΟΕ θα περιλάμβανε και τα τρανς άτομα ή θα αποτελούσε αποκλειστικά χώρος έκφρασης των ομολοφυλόφιλων.

Η επιτυχία της εκδήλωσης θα πάρει δημοσιότητα, θα γίνει θέμα στο εξωτερικό (ΟΗΕ, ΠΟΥ, Διεθνής Αμνηστία) και μπροστά στις αντιδράσεις το νομοσχέδιο τελικά δεν κατατίθεται προς ψήφιση.

Παρ’ όλα αυτά η αστυνομική αυθαιρεσία εις βάρος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας συνεχίζει ακάθεκτη. Πέραν της Συγγρού όπου πολλά άτομα –κυρίως τρανς- εκδίδονταν, καθώς αυτό ήταν το μοναδικό μέσο βιοπορισμού τους, έφοδοι γίνονται και σε μπαρ της Πλάκας τα οποία είχαν ήδη από τότε τον χαρακτήρα του gay-friendly.

Συγκεντρώσεις

Εμβληματικές ωστόσο είναι και οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας που γίνονται το επόμενο διάστημα από άτομα της κοινότητας. Η πρώτη δημόσια διαμαρτυρία των λεσβιών γίνεται τον Μάρτη του 1980 στα Προπύλαια σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας φεμιστικών οργανώσεων που είχαν ως βασικό τους αίτημα τις αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο.

Ακολουθεί άλλη μία, τον Ιανουάριο του 1981 επ’ αφορμή της επανακατάθεσης του νομοσχεδίου του 1977, αναθεωρημένου αυτή τη φορά, πάλι από την κυβέρνηση της ΝΔ. Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δίνει πάλι το παρών, αρκετοί φορούν μάσκες είτε από φόβο μην τους αναγνωρίσουν και χάσουν τη δουλειά τους είτε επειδή θα αντιμετώπιζαν άλλου είδους προβλήματα (χλεύη, απαξίωση, επιθέσεις βίας κλπ.).

Τα συνθήματα που επικρατούν στην εκδήλωση είναι μεταξύ άλλων τα: «Έξω το κράτος από τα κρεβάτια μας», «Η ομοφυλοφιλία είναι ανθρώπινη δυνατότητα», «Διεστραμμένη είναι η κοινωνία σας», «Τα αφροδίσια δεν θεραπεύονται με νομοσχέδια».

O ερχομός της Αλλαγής

Στις εκλογές του Οκτωβρίου επέρχεται η πολιτική αλλαγή και τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας θεωρούν ότι ήρθε επιτέλους ο καιρός να δικαιωθούν για τους αγώνες τους. Φευ. Οι έφοδοι της Αστυνομίας τόσο στη Συγγρού όσο και στα νυχτερινά μαγαζιά που συχνάζουν συνεχίζονται.

Δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ του 1983 για άλλη μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας που είχε λάβει χώρα στα Προπύλαια

Παρ’ όλα αυτά το επίμαχο νομοσχέδιο αποσύρεται από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Το γεγονός ότι οι όποιες ελπίδες για μια διαφορετική αντιμετώπιση διαψεύδονται και από την σοσιαλιστική κυβέρνηση οδηγεί την κοινότητα σε νέα διαδήλωση. Σε αυτήν πρωτοστατεί και πάλι η τρανς Αλόμα που με λεωφορεία φέρνει κόσμο από το Σύνταγμα έξω από την κατοικία του Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. Δεν καταφέρνουν να τον συναντήσουν, ωστόσο λαμβάνουν διαβεβαιώσεις ότι τα πράγματα θ’ αλλάξουν προς το καλύτερο.

Λίγο πριν τις εκλογές του 1985 το περιοδικό «ΑΜΦΙ» θα δημοσιεύσει μια δημοσκόπηση σχετικά με το ποια είναι τα πολιτικά κόμματα που εμφανίζονται «φιλικά» προς την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ εσ. και ΚΟΔΗΣΟ καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις. Σε τρικάκια της εποχής τίθεται το ερώτημα: «Ομοφυλόφιλε, γιατί θα τους ψηφίσεις; Κάνε τον φόβο σου εξέγερση».

Τα περιοδικά της εποχής

Έχουμε ήδη αναφερθεί στο «ΑΜΦΙ», το οποίο κυκλοφορούσε από το 1978 έως το 1990. Υπεύθυνη κατά το νόμο ορίζεται αρχικά η συγγραφέας Μαρία Μήτσοτα και στη συνέχεια ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Το καλοκαίρι του 1979 το περιοδικό αντιμετωπίζει τη δικαιοσύνη στην περίφημη δίκη «περί ασέμνων».

Tο αρχικό λογότυπο του περιοδικού ΑΜΦΙ

Αφορμή στάθηκε ένα εξώφυλλο του περιοδικού που παρουσίαζε τους έφηβους ήρωες-εραστές της ταινίας Σατυρικόν του Φελίνι με φόντο τη Νέα Υόρκη. Τα «άσεμνα» αφορούσαν τις εκφράσεις «δυνατό καυλί» και «φουριόζικο καυλί» σε ένα ποίημα του Ελληνοαμερικανού Νίκου Σπάνια.

Η δίωξη του περιοδικού προκάλεσε αντιδράσεις και υπέρ του συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 2000 υπογραφές από άτομα του δημόσιου βίου. Το γεγονός αυτό ξεσήκωσε αντιδράσεις. Υπέρ του περιοδικού συγκεντρώθηκαν πάνω από 2000 υπογραφές συμπαράστασης. Τελικά το περιοδικό κερδίζει τη δίκη.

Στις σελίδες του περιοδικού θα φιλοξενηθούν σημαντικοί δημιουργοί του παγκόσμιου στερεώματος όπως: Μαρσέλ Προυστ, Μαρκήσιος Ντε Σαντ, Μισέλ Φουκώ, Ζαν Πωλ Σαρτρ, Ράινερ Βέντερ Φασμπίντερ, Πιέρ Πάολο Παζολίνι, Ζαν Ζενέ, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Άλφρεντ Τσαρλς Κίνσεϊ, Ντέιβιντ Μπάουι, Κ. Π. Καβάφης, Γ. Ιωάννου, αλλά και συνεντεύξεις των Κ. Ταχτσή, Ζιλ Ντελέζ, Φελίξ Γκουαταρί.

«Κράξιμο»

Δύο χρόνια μετά την έκδοση του «ΑΜΦΙ» κυκλοφορεί το περιοδικό «Το Κράξιμο», της «εκδιδόμενης τρανς Πάολας», όπως αναφέρει στην ταυτότητα. Η ίδια η Πάολα Ρεβενιώτη έχει πει για το «Κράξιμο» πως «ήταν πολύ επαναστατικό για την εποχή του γιατί τότε τις τρανς τις θεωρούσαν κάτι πολύ περιθωριακό. Ακόμα και οι gay και οι διανοούμενοι».

»Μόνο οι πιο underground και οι αναρχικοί μας αποδέχονταν. Και τους ανέτρεψα πολλά στερεότυπα. Είχε βγει και το «Αμφί» πιο πριν, αλλά το «Αμφί» ήταν ένα περιοδικό μίας αριστερής ελίτ. Δεν ήταν τόσο προσβάσιμο στον κόσμο. Ήταν για την Αριστερά και για τους αναρχικούς. Σημαντικό βέβαια περιοδικό και σχολείο για μένα».

Το περιοδικό φιλοξένησε κείμενα του Κώστα Ταχτσή, του Ηλία Πετρόπουλου και του Φελίξ Γκουαταρί. Δημοσίευσε ποιήματα της Κατερίνας Γώγου και συνεντεύξεις της Μαλβίνας Κάραλη, του Ντίνου Χριστιανόπουλου και του Χρόνη Μίσσιου. Συγκέντρωσε μαρτυρίες ομοφυλόφιλων και τρανς ατόμων. Σόκαρε με τις (ημί)γυμνες φωτογραφίες νέων αγοριών. Μίλησε για την ομοφυλοφιλία, την οροθετικότητα και την επιθυμία. Δέχθηκε σειρά μηνύσεων στα χρόνια που κυκλοφορούσε και τελικά σταμάτησε να εκδίδεται στις αρχές της δεκαετίας του 90.

Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι στη δεκαετία του 80 κυκλοφόρησαν κι άλλα έντυπα, όχι απαραίτητα σε τακτικές περιόδους καθώς το μεγάλο πρόβλημα ήταν η χρηματοδότησή τους. Ωστόσο προσπάθειες έγιναν και στη Θεσσαλονίκη, και στην Αθήνα πριν φτάσουμε στα τέλη της δεκαετίας του 90 όπου περιοδικά ανάλογης θεματολογίας εκδίδονται πλέον πιο συχνά ακόμα και με το καθεστώς της ελεύθερης διανομής.

Πηγές: «ΑΚΟΕ-ΑΜΦΙ: H Iστορίας μιας Επανάστασης (Να κοιμάμαι στο στήθος του)», του Ιωσήφ Βαρδάκη. Το ντοκιμαντέρ αφηγείται πώς μια θαρραλέα ομάδα, έστησε την πρώτη «απελευθερωτική» οργάνωση και το πρώτο γκέι περιοδικό το 1977, προσφέροντας ένα σημείο αναφοράς σε μια κοινότητα που, μόλις, είχε ξεκινήσει να σχηματίζεται. Βραβείο Κοινού στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Είναι διαθέσιμο στο Ertflix έως τις 24 Σεπτεμβρίου. 

Περιοδικά και εφημερίδες της εποχής.