Η ισότητα στον γάμο, το pinkwashing και η επόμενη μέρα

 Όσα άτομα παρακολουθούμε διαχρονικά τις εξελίξεις ως προς τη θεσμική αναγνώριση ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, αλλά και του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων εν γένει, και επιπλέον παρατηρούμε τη στάση της Νέας Δημοκρατίας στο θέμα τα τελευταία χρόνια, στοιχηματίζαμε από νωρίς ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα φέρει κάποια στιγμή το νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο. Από την αρχή της ανάληψης της πρώτης του διακυβέρνησης, ο Πρωθυπουργός έδειξε καθαρά ότι είχε διαλέξει τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα ως πεδίο χτισίματος ή εμπέδωσης του προοδευτικού του προφίλ -χρησιμοποιώντας τα συχνά ως αντιστάθμισμα σημαντικών παραβιάσεων του κράτους δικαίου εκ μέρους του, και μίας διάχυτης συντηρητικής ρητορικής, ενίοτε ακραίας, που αποφάσιζε να εκφράσει. Οι υποκλοπές, η χαμηλή θέση στην ελευθερία του Τύ

που, τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά αστυνομικής βίας χωρίς θεσμικούς περιορισμούς ή έλεγχο, οι ανησυχίες για τις σχέσεις της κυβέρνησης με τη δικαστική εξουσία και βέβαια η στάση του στο προσφυγικό (Έβρος, επαναπροωθήσεις, ναυάγιο της Πύλου), ήταν όλα ζητήματα που πήγαιναν κόντρα στο φιλελεύθερο προφίλ του ίδιου και της -δήθεν- κεντροδεξιάς παράταξης στην οποία ηγείται. 

Τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα επιλέχθηκαν ως ιδιαίτερα θετικό πεδίο για το ξέπλυμα αυτών των τακτικών συντηρητισμού -και ενίοτε αυταρχισμού. Αποτελούν πια ένα ισχυρό σημαίνον φιλελεύθερης δημοκρατίας και σεβασμού των δικαιωμάτων στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α, και η στήριξή τους από τον Πρωθυπουργό τον βοηθούν να διαφοροποιηθεί άμεσα από αυταρχικούς ομολόγους του με τους οποίους έχει συγκριθεί τα τελευταία χρόνια, όπως ο Όρμπαν στην Ουγγαρία. Επιπλέον, ως κινηματικό πεδίο και πεδίο αγώνα, η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα βρίσκεται σε μία από τις πιο αδύναμες φάσεις της (κάτι συνεπές με τη γενικότερη εικόνα των κινημάτων τα τελευταία χρόνια), και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες σε αυτή, εφόσον η διάχυτη ομοφοβία και τρανσφοβία καθιστά διαχρονικά δύσκολο το να επιτευχθεί η διασταύρωσή της με άλλους κινηματικούς αγώνες (ταξικούς, μεταναστευτικούς/προσφυγικούς κ.α).

Φυσικά δεν είναι η Ελλάδα η πρώτη χώρα στην οποία επιτυγχάνεται κάτι τέτοιο -στη Μεγάλη Βρετανία η ισότητα στον γάμο ψηφίστηκε από συντηρητική κυβέρνηση και μάλιστα με την ισχυρή αναγνώριση, ως επιχείρημα, ότι ο γάμος αποτελεί συντηρητικό θεσμό διασφάλισης του έθνους, και επομένως ειδικά οι συντηρητικές κυβερνήσεις οφείλουν να τον ενισχύουν μέσω της πρόσδεσης ακόμα περισσότερων πολιτών σε αυτό. Άλλο παράδειγμα, τραγικά επίκαιρο και πεδίο γέννησης θεωρητικά της έννοιας της ομοκανονικότητας και του ομοξεπλύματος (pinkwashing), είναι το κράτος του Ισραήλ: εδώ και χρόνια η υποστήριξή του στα ΛΟΑΤΚΙ+ (κυρίως γκέι) δικαιώματα προβάλλεται ως απόδειξη των δημοκρατικών αρχών του, την ώρα που η Παλαιστίνη βρίσκεται υπό κατοχή -και στον παρόντα χρόνο κυριολεκτικά υπό εξαφάνιση. Δεν είναι αντιφατικό, θα έλεγε κανείς, ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε τη ντροπιαστική στάση της στήριξης του Νετανιάχου, ερχόμενος σε αντίθεση με τη διαχρονική στάση της χώρας μας που στήριζε τα δίκαια αιτήματα της Παλαιστίνης και πάντοτε ζητούσε επιτακτικά τη λύση δύο κρατών στην περιοχή. 

Πριν έρθει ο γάμος, ο Πρωθυπουργός είχε κάνει κι άλλα βήματα στήριξης των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, όλα με τον πιο επιφανειακό τρόπο που θα μπορούσαν να γίνουν: αποσπασματικά νομοσχέδια για επιμέρους ζητήματα, με κάποια από αυτά όντως να λύνουν προβλήματα, όπως την απαγόρευση αιμοδοσίας σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των ίντερσεξ βρεφών, και άλλα εκκωφαντικά ξεπλυματικά, ακόμα και επικίνδυνα -όπως ο νόμος δήθεν απαγόρευσης των θεραπειών μεταστροφής, που είναι τραγικά ελλιπής, με διατύπωση που έμμεσα επιτρέπει τέτοιες πρακτικές και τελικά θα ευχόμασταν να μην είχε ψηφιστεί. Φυσικά τα βήματα αυτά δε συνοδεύτηκαν πουθενά από ζυμώσεις, ενημέρωση και διάχυση της πληροφορίας μετά την ψήφισή τους ώστε να οδηγήσουν σε βαθύτερες αλλαγές -αποδείχτηκαν όμως εξαιρετικά συνθήματα κάθε φορά που η κυβέρνηση ή επιμέρους βουλευτές, όπως ο Θάνος Πλεύρης (πρ. Υπουργός Υγείας), στριμώχνονταν για τη στάση τους σε ζητήματα παραβιάσεων ή συντηρητικών αντανακλαστικών. Μετά από όλα αυτά, ο γάμος ήταν το επόμενο και τελικό βήμα. 

Η κυβέρνηση έδειξε ιδιαίτερη μαεστρία και στο πότε τον έφερε, και στο πώς -ψηφίστηκε λίγες μέρες μετά το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου που εκφράζει ανησυχίες για το κράτος δικαίου και τις ευρωπαϊκές αξίες στην Ελλάδα και στον απόηχο πιεστικών ζητημάτων για την κυβέρνηση -είχε προηγηθεί ένας μεγάλος κύκλος συζήτησης για τις υποκλοπές, η υπόθεση του δυστυχήματος των Τεμπών εξετάζεται μετ’ εμποδίων στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, και όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που αναφέραμε στην αρχή έχουν ήδη ξεδιπλωθεί, σε διαφορετικούς χρόνους, στον δημόσιο διάλογο. 

Επιπλέον, ο τρόπος που έφερε το νομοσχέδιο ο Πρωθυπουργός ήταν ευφυής. Ούτε εμείς δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πως όταν έρθει, μπορεί αυτό το νομοσχέδιο να δημιουργεί τόσες νέες διακρίσεις. Ένα νομοσχέδιο (πλέον νόμος του κράτους) φυσικά ομοκανονικό, που αφήνει απ’ έξω τα δικαιώματα στη γονεϊκότητα και την προστασία από διακρίσεις των πιο ευάλωτων μελών της κοινότητας, όπως των τρανς ατόμων, δημιουργεί όμως και επιμέρους αποκλεισμούς και επιβάλλει αυστηρή ρύθμιση των σχέσεων και της δυνατότητας στη γονεϊκότητα όλων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, σε πλήρη αντίθεση με ό,τι ισχύει για σις/στρέιτ άτομα και ετερόφυλα ζευγάρια.

Ένα μόνο παράδειγμα: ο νέος νόμος δε δίνει καν τη δυνατότητα τεκμηρίου γονεϊκότητας και για τους/τις δύο συζύγους που θα αποκτήσουν παιδί εντός γάμου -τα παιδιά που θα γεννιούνται εντός ομόφυλου γάμου στα μάτια του νόμου θα έχουν μόνο έναν/μία γονέα, τη/τον βιολογική/ό, μέχρι η/ο δεύτερη/ος να μπορέσει να τα τεκνοθετήσει μέσω της δικαστικής οδού. Η κυβέρνηση δηλαδή φέρνει την ισότητα στον γάμο, αλλά τη φέρνει με τόσα συντηρητικά συνθήματα και διακρίσεις που δίνει ξανά το μήνυμα ότι οι οικογένειες των ΛΟΑΤΚΙ+ δεν είναι αυτονόητα ισότιμες με τις άλλες.

Αυτός μοιάζει να είναι και ο λόγος που η κυβέρνηση αρνήθηκε να ενσωματώσει στον νόμο έστω και μία από τις βελτιώσεις που πρότειναν οι ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις, δείχνοντας μηδενική διαλλακτικότητα και μετακίνηση από αυτό που αρχικά είχε σχεδιάσει να κάνει.

Με απλά λόγια αυτό που προτείνει ως οριζόντια φιλελεύθερη πολιτική ο Πρωθυπουργός μοιάζει κάπως έτσι: φιλελεύθερος και ενάντια στη ρύθμιση της αγοράς από το κράτος πχ. στον πρωτογενή τομέα και το κόστος αγροτικής παραγωγής, ενάντια στην αυστηρή ρύθμιση από το κράτος στην Παιδεία και ναι στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ενάντια στην ενίσχυση του κράτους στη δημόσια υγεία και την πρόσβαση στα φάρμακα, ΑΛΛΑ αυστηρό έλεγχο και ρύθμιση της οικογενειακότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ ακόμα και όταν φέρνει την ισότητα στον γάμο. Το κράτος δηλαδή να μην παρεμβαίνει στην αγορά, αλλά να παρεμβαίνει σε όποιο πεδίο μπορεί να κρατήσει το συντηρητικό του προφίλ, με μανδύα φιλελευθερισμού. Φυσικά όλο αυτό είναι συνεπές με την κριτική που δέχεται συχνά ο Πρωθυπουργός, δηλαδή για το ότι προσπαθεί να στέκεται σε δύο βάρκες, τόσο εντός του κόμματός του, όσο και κοινωνικά -τη συντηρητική και την περισσότερο φιλελεύθερη. Μέχρι τώρα, με το κόστος να το πληρώνουν πάντοτε τα πιο ευάλωτα μέρη της κοινωνίας, μοιάζει να το καταφέρνει. 

Και στο παράδειγμα που φέρνουμε σήμερα, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, δεν είχε και σοβαρό αντίπαλο -και εδώ εννοώ τη θέση εκβιαζόμενου στην οποία βρίσκεται μια ήδη αποδυναμωμένη κοινότητα που αδυνατεί να διεκδικήσει μαχητικά πλήρη δικαιώματα, όταν μετά από δεκαετίες αγώνα για ένα ζήτημα αυτό της προσφέρεται ακόμα και μισό.

Όλα τα παραπάνω όμως δεν ανατρέπουν, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί ακόμα και να ενισχύουν συντηρητικές πολιτικές. Σαφώς η ισότητα στον γάμο και την τεκνοθεσία είναι στη μεγάλη εικόνα ένα προοδευτικό βήμα όπως κι αν κατοχυρώθηκε, και όλα τα προοδευτικά κόμματα θα έπρεπε να την είχαν σύσσωμα στηρίξει -και τα επιχειρήματα όσων αρνήθηκαν να την υπερψηφίσουν κινούνταν από τον γραφικά συντηρητικό μέχρι τον ακραία κακοποιητικό λόγο. Μην αμελούμε όμως ότι ο τρόπος με τον οποίο γίνονται τα πράγματα, και το τι αυτό κανονικοποιεί, δίνει στοιχεία για το τι μπορεί να ακολουθήσει. Η ισότητα στον γάμο στις ΗΠΑ δεν ενίσχυσε το προοδευτικό μέτωπο που θα εμπόδιζε την εκλογή του Τραμπ, την απαγόρευση των αμβλώσεων, τους ακραία συντηρητικούς νόμους σε βάρος τρανς ατόμων που ψηφίζονται σήμερα στη μία Πολιτεία μετά την άλλη.

Η κατοχύρωση ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων στο Ισραήλ δεν ενίσχυσε τις προοδευτικές φωνές που αρνούνται την κατοχή της Παλαιστίνης και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που συντελούνται τώρα ζωντανά μπροστά μας. Η ομοκανονικότητα, η ενίσχυση και αποδοχή αποκλειστικά του προφίλ του νοικοκυρεμένου, λευκού, μη φτωχού γκέι ατόμου που επικεντρώνεται στην αναπαραγωγή των εθνικοπατριωτικών αρχών, είναι το έργο που ξεκίνησε να παίζεται και στη χώρα μας -και πουθενά δεν έχει οδηγήσει σε ενίσχυση κινημάτων και αγώνων από τα κάτω.

*επιστημονικά συνυπεύθυνη Orlando LGBT+