Το ψηφιακό αποτύπωμα της LGBT κοινότητας στοχοποιείται και διώκεται

 

Τα σεξουαλικά δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, έτσι και η ελευθερία της ταυτότητας του φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού κατοχυρώνονται από διεθνείς συμβάσεις και η εφαρμογή τους αποτελεί προϋπόθεση για την ευημερία των ανθρώπων μιας κοινωνίας. Για να διασφαλιστεί τo υψηλότερο δυνατό επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας αλλά και κοινωνικής συμπερίληψης για όλους τους ανθρώπους, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν τα σεξουαλικά τους δικαιώματα ελεύθερα χωρίς το φόβο της κακοποίησης, του εξαναγκασμού, ή άλλης μορφής διάκρισης.

Εντούτοις σε πολλές του κόσμου τα θεμελιώδη δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφιφυλόφιλων, των διεμφυλικών (ΛΟΑΔ/ LGBT) εξακολουθούν να μην γίνονται σεβαστά. Η παρέκκλιση από τον τρόπο ζωής που η ετεροφυλοφιλία απαιτεί, θεωρείται έγκλημα, και σε κάποιες χώρες τιμωρείται ακόμα και με θανάτωση. Η Αίγυπτος, το Ιράκ, η Ιορδανία, ο Λίβανος και η Τυνησία, είναι κάποιες από τις χώρες που η ελευθερία έκφρασης είναι περιορισμένη και άτομα της κοινότητας LGBT στοχοποιούνται από τις αρχές και διώκονται ποινικά.

Στις χώρες αυτές της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, έχουν νόμους που ποινικοποιούν τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.  Ακόμη και σε αυτές που τις έχουν ποινικοποιήσει -όπως η Αίγυπτος, το Ιράκ και η Ιορδανία- στοχεύουν LGBT άτομα για θέματα «ηθικής», «ακολασίας» και παραβίασης των νόμων περί πορνείας

Σύμφωνα με εκτεταμένη έρευνα του Human Rights Watch, Το 2021, το 75% του συνολικού πληθυσμού στη Μέση Ανατολή χρησιμοποιούσε το Διαδίκτυο, υψηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο του 65%.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες αποτελούν σωσίβιο για τα LGBT άτομα σε όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, που καταφεύγουν σε διαδικτυακή επικοινωνία για να συναντηθούν, να συνδεθούν, να βγουν ραντεβού, να υψώσουν τη φωνή τους, να μοιραστούν τις ιστορίες τους για καταπάτηση δικαιωμάτων και να οργανώσουν τον ακτιβισμό τους. Ενώ το διαδίκτυο έχει συμβάλει στην ψηφιακή υπεράσπιση και στην αναστροφή αδικιών κατά των ΛΟΑΔ ατόμων, επιτρέποντας τους να εκφράζονται και να ενισχύουν τις φωνές τους, την ίδια στιγμή  έχει γίνει εργαλείο καταστολής των αυταρχικών καθεστώτων.

Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν ψηφιακές μεθόδους για την παρακολούθηση και τη στόχευση των LGBT ατόμων και έχουν ένα κρίσιμο πλεονέκτημα με το μέρος τους: την εξουσία και τους νόμους κατά των ΛΟΑΔ.

Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν εκμεταλλευτεί τη νομική επισφάλεια των LGBT ατόμων και την απουσία νομοθεσίας που τους προστατεύει από διακρίσεις, για να τους στοχεύουν στο διαδίκτυο.

Οι αρχές στην Αίγυπτο, το Ιράκ, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τυνησία έχουν ενσωματώσει την τεχνολογία στην αστυνόμευση των ΛΟΑΔ ατόμων. Σύμφωνα με την έκθεση, έχουν συνδυάσει παραδοσιακές μεθόδους στόχευσης LGBT ατόμων—όπως παρενόχληση στο δρόμο, συλλήψεις και καταστολές—με την ψηφιακή στόχευση—όπως η παγίδευση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εφαρμογές γνωριμιών, ο διαδικτυακός εκβιασμός, η διαδικτυακή παρενόχληση-  ως τακτικές στόχευσης και δίωξης των LGBT ατόμων. Βασίζουν αυτές τις διώξεις σε πληροφορίες που αντλούν με δόλιο τρόπο από τις κοινωνικές πλατφόρμες του διαδικτύου και τα μέσα δικτύωσης.

Ο δημόσιος χαρακτήρας των ψηφιακών πλατφορμών έχει δώσει στις αρχές σε όλη την περιοχή αυξημένη πρόσβαση στην ιδιωτική ζωή των LGBT ατόμων. Οι εφαρμογές γνωριμιών και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει χώροι λεκτικής βίας και επέτρεψαν την κυβερνητική διείσδυση σε ιδιωτικές σφαίρες όπου συγκεντρώνονται και οργανώνονται τα ΛΟΑΔ άτομα.

Οι αρχές στις πέντε χώρες παρακολουθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αναζητούν τις προσωπικές συσκευές των LGBT ατόμων για να συλλέξουν εικόνες, μηνύματα, συνομιλίες και άλλες πληροφορίες που στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για τη δίωξή τους. Οποιαδήποτε υποψία ομοφυλοφιλίας ή παρεκτροπής από το γενετήσιο προσανατολισμό μπορεί να ωθήσει τις δυνάμεις ασφαλείας να διεξάγουν έρευνα σε συσκευές.

Από τις περιπτώσεις που τεκμηριώνονται στην έκθεση και αφορούν αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ΛΟΑΔ ατόμων και των δυνάμεων ασφαλείας, οι αξιωματικοί ασφαλείας έψαχναν τα τηλέφωνα LGBT ατόμων, με τη βία, παραβιάζοντας το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, της ελεύθερης έκφρασης και σωρεία άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, φωτογραφίες, συνομιλίες και η απλή παρουσία εφαρμογών γνωριμιών ομοφυλόφιλων, όπως το Grindr, χρησιμοποιήθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας και τους εισαγγελείς για να δικαιολογήσουν τη δίωξη και τις κακοποιήσεις κατά των LGBT ατόμων, με βάση τον υποτιθέμενο ή πραγματικό σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου.

Όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρακολουθούνται στενά, και οι αρχές δημιουργούν πλαστά προφίλ για να μιμηθούν τα άτομα LGBT και να τα παγιδεύσουν σε εφαρμογές γνωριμιών όπως το Grindr και οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, και για να δημιουργήσουν ψηφιακά αποδεικτικά στοιχεία για να καταστεί δυνατή η δίωξή τους. Εάν οι δυνάμεις ασφαλείας θεωρήσουν κάποιο άτομο ύποπτο τότε ερευνούν και τη συσκευή. Σε όλες τις πέντε χώρες που καλύπτονταν στην έρευνα, οι δυνάμεις ασφαλείας έψαξαν τα τηλέφωνα LGBT ατόμων αναγκάζοντάς τους να ξεκλειδώσουν τις συσκευές τους υπό πίεση χτυπώντας τους ή απειλώντας τους με βία.

Η στόχευση των LGBT ατόμων στο διαδίκτυο αντικατοπτρίζει ουσιαστικά την πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά στις συντηρητικές κοινωνίες που καταπνίγουν κάθε δικαίωμα έκφρασης και ελεύθερης βούλησης.

Τα τελευταία χρόνια, η κυβερνητική ψηφιακή στόχευση έχει κερδίσει έδαφος ως μέθοδος καταστολής της ελεύθερης έκφρασης και φίμωσης των αντιπάλων. Πλέον χρησιμοποιείται και για στόχευση της LGBT κοινότητας επεκτείνοντας τη νομοθεσία που καταπατά τις ελευθερίες τους και στους διαδικτυακούς χώρους.

Τα ΛΟΑΔ άτομα που είναι πιο ορατά, συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστών και τρανς ατόμων, ή ευάλωτα, λόγω διασταυρούμενων μορφών περιθωριοποίησης—με βάση την τάξη, το νομικό καθεστώς, την πίεση για συμμόρφωση με τους κοινωνικούς κανόνες, την κατάσταση υγείας και την έλλειψη κρατικής προστασίας, για παράδειγμα— είναι πιο πιθανό να στοχοποιηθούν.

Στον Λίβανο, για παράδειγμα, τα ευρήματα της έρευνας της Human Rights Watch υποδηλώνουν ότι οι LGBT πρόσφυγες, ειδικά από τη Συρία, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τουλάχιστον δύο μορφές ευπάθειας κατά τις αλληλεπιδράσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας -την LGBT ταυτότητά τους και το καθεστώς πρόσφυγα- είναι πιο ευάλωτοι στην ψηφιακή στόχευση.

Και τα 90 LGBT άτομα που έλαβαν συνέντευξη από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είπαν ότι ασκούν αυτολογοκρισία στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούν τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όσοι δεν μπορούν να κρύψουν την ταυτότητά τους, που δεν το επιθυμούν ή των οποίων οι ταυτότητες αποκαλύπτονται χωρίς τη συγκατάθεσή τους, ανέφεραν ότι υπέστησαν τις συνέπειες που κυμαίνονται από διαδικτυακή παρενόχληση έως αυθαίρετη σύλληψη και δίωξη.

Οι περιπτώσεις που τεκμηριώνονται σε αυτήν την έκθεση απεικονίζουν τη συχνότητα του φαινομένου και υπογραμμίζουν ότι η βίαιη δίωξη και καταστολή δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Ειδικά από την περίοδο της πανδημίας και μετά, ο διαδικτυακός εκφοβισμός αυξήθηκε ραγδαία καθώς λόγω των μέτρων του lockdown, η επικοινωνία μετατοπίστηκε εξ ολοκλήρου στο διαδίκτυο.

Βασισμένη σε 120 συνεντεύξεις, συμπεριλαμβανομένων 90 με LGBT άτομα που επηρεάζονται από την ψηφιακή στόχευση και 30 με ειδικούς εκπροσώπους, συμπεριλαμβανομένων δικηγόρων και επαγγελματιών ψηφιακών δικαιωμάτων, αυτή η έκθεση τεκμηριώνει τη χρήση ψηφιακής στόχευσης από δυνάμεις ασφαλείας κατά των LGBT.

[Η αστυνομία] με πήγε στο «θάλαμο ηθικής» και με κράτησε μέχρι τις 4 το πρωί σε ένα μικροσκοπικό δωμάτιο χωρίς φαγητό ή νερό. Μου πήραν το τηλέφωνο και τα υπάρχοντά μου. Όταν επέστρεψαν με μια αναφορά της αστυνομίας, με έκπληξη είδα ότι ο τύπος που γνώρισα στο Grindr είναι ένας από τους αστυνομικούς. Με χτύπησαν και με έβριζαν μέχρι που υπέγραψα χαρτιά που έλεγαν ότι «ασχολούμαι με την ακολασία» και το ανακοινώνω δημόσια για να εκπληρώσω τις «αφύσικες σεξουαλικές μου επιθυμίες».

—Yazid, 27χρονος ομοφυλόφιλος άνδρας από την Αίγυπτο, 17 Ιουλίου 2021

Η έρευνα για την έκθεση υποστηρίχθηκε από μέλη του Συνασπισμού για τα Ψηφιακά και ΛΟΑΤ Δικαιώματα: στην Αίγυπτο, το Masaar και μια οργάνωση για τα δικαιώματα των LGBT στο Κάιρο, το όνομα της οποίας αποκρύπτεται για λόγους ασφαλείας. Στο Ιράκ, το IraQueer και το Ιρακινό Δίκτυο για Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (INSM). στην Ιορδανία, η Rainbow Street και η Jordan Open Source Association (JOSA). στον Λίβανο, Helem και Social Media Exchange (SMEX). και στην Τυνησία, Damj Association.

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψε 45 περιπτώσεις αυθαίρετων συλλήψεων που αφορούσαν 40 LGBT άτομα στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τυνησία. Σε κάθε περίπτωση σύλληψης, οι δυνάμεις ασφαλείας έψαχναν τα τηλέφωνα ατόμων, κυρίως με τη βία ή υπό την απειλή βίας, για να συλλέξουν ή ακόμα και να δημιουργήσουν προσωπικές ψηφιακές πληροφορίες για να καταστεί δυνατή η δίωξή τους.

[Η αστυνομία] έψαξε όλα μας τα τηλέφωνα. Πήραν το τηλέφωνό μου και άρχισαν να στέλνουν μηνύματα ο ένας στον άλλο από το τηλέφωνό μου, μετά τράβηξαν στιγμιότυπα από αυτές τις συνομιλίες και στιγμιότυπα οθόνης από τη συλλογή φωτογραφιών μου. Έβγαλαν φωτογραφίες και βίντεο όπου έχω μακιγιάζ ή φόρεμα και τα χρησιμοποίησαν ως αποδεικτικά στοιχεία εναντίον μου. Πέρασαν από τις συνομιλίες μου στο WhatsApp και πήραν τα στοιχεία επικοινωνίας για να μπορέσουν να παγιδεύσουν και τους φίλους μου.

—Amar, 25χρονη τρανς γυναίκα από την Ιορδανία, 24 Σεπτεμβρίου 2021

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέτασε δικαστικούς φακέλους για 23 υποθέσεις LGBT ατόμων που διώχθηκαν βάσει ψηφιακών αποδεικτικών στοιχείων βάσει νόμων που ποινικοποιούν την ομόφυλη συμπεριφορά, την «υποκίνηση της ασέβειας», την «απώλεια», την «πορνεία» και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, τον Λίβανο και την Τυνησία. Οι περισσότεροι από τους διωκόμενους αθωώθηκαν μετά από έφεση. Σε πέντε περιπτώσεις, άτομα καταδικάστηκαν και οι τιμωρίες τους κυμαίνονταν από ένα έως τρία χρόνια φυλάκισης. Είκοσι δύο από τους συλληφθέντες LGBT δεν απαγγέλθηκαν κατηγορίες αλλά κρατήθηκαν προφυλακιστέοι, σε μία περίπτωση για πενήντα δύο ημέρες σε αστυνομικό τμήμα.

Στην Αίγυπτο, ειδικότερα, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψε 29 συλλήψεις και διώξεις, μεταξύ άλλων κατά αλλοδαπών, υποδεικνύοντας μια συντονισμένη πολιτική –που είτε κατευθύνεται είτε ενισχύεται από ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους– για τη δίωξη των LGBT ατόμων.

Τα LGBTάτομα που κρατήθηκαν ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν πολυάριθμες παραβιάσεις της νόμιμης διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένης της κατάσχεσης των τηλεφώνων τους, της άρνησης πρόσβασης σε δικηγόρο και της εξαναγκασμού τους να υπογράψουν ομολογίες καταναγκαστικά. Ενώ οι συνθήκες κράτησης στις πέντε χώρες είναι κακές για όλους, οι κρατούμενοι της LGBT κοινότητας υποβλήθηκαν σε κακομεταχείριση που ήταν επιλεκτικά χειρότερη από εκείνη που αντιμετωπίζουν άλλα άτομα υπό κράτηση, συμπεριλαμβανομένης της άρνησης τροφής και νερού, οικογενειακής και νομικής εκπροσώπησης και ιατρικών υπηρεσιών, καθώς και λεκτική, σωματική και σεξουαλική επίθεση. Κάποιοι τέθηκαν σε απομόνωση.

Οι τρανς κρατούμενες γυναίκες κρατούνταν τακτικά σε αντρικά κελιά, όπου αντιμετώπιζαν σεξουαλική επίθεση και άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Σε μια περίπτωση, μια τρανς γυναίκα κρατήθηκε σε αστυνομικό τμήμα, όπου ανέφερε ότι αντιμετώπιζε συνεχή σεξουαλική επίθεση, για 13 μήνες λόγω σύγχυσης των δυνάμεων ασφαλείας σχετικά με την ταυτότητα φύλου της.

Περιπτώσεις σαν και αυτές καταδεικνύουν ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες, όπως το Meta (Facebook, Instagram), το Grindr και το Twitter, -που έχουν όλες ευθύνη να αποτρέψουν τους διαδικτυακούς χώρους από το να γίνουν εργαλεία κρατικής καταστολής- αποτυγχάνουν να προστατεύσουν τους χρήστες που είναι ευάλωτοι στην ψηφιακή στόχευση. Οι ψηφιακές πλατφόρμες θα πρέπει να επενδύουν στη μετριοπάθεια του περιεχομένου, ιδιαίτερα στα αραβικά, συμπεριλαμβανομένης της προληπτικής και γρήγορης κατάργησης υβριστικού περιεχομένου που παραβιάζει τις οδηγίες ή τα πρότυπα της πλατφόρμας σχετικά με τη ρητορική μίσους και την υποκίνηση σε βία, καθώς και περιεχόμενο που θα μπορούσε να θέσει τους χρήστες σε κίνδυνο.

Η ανάπτυξη ψηφιακής ασφάλειας σε όλες τις πλατφόρμες θα πρέπει να επικεντρωθεί στις πραγματικότητες εκείνων που επηρεάζονται περισσότερο από την ψηφιακή στόχευση, συμπεριλαμβανομένων των LGBT ατόμων στην περιοχή της Εγγύτερης Μέσης Ανατολής.

Ο σχεδιασμός και η λειτουργία των πλατφορμών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τον τρόπο με τον οποίο πολλές κοινότητες γίνονται στόχοι στο διαδίκτυο και πέφτουν θύματα κατάχρησης εξουσίας. Για να γίνει αυτό, οι εταιρείες που παράγουν αυτές τις τεχνολογίες πρέπει να συνεργαστούν ουσιαστικά με οργανισμούς που υπερασπίζονται τα LGBT άτομα τα ψηφιακά τους δικαιώματα καθώς και με τα LGBT άτομα, στην ανάπτυξη πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της ένταξής τους στις ομάδες τους, από το σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση.

Η έντονη απουσία κυβερνητικής προστασίας, η ατιμωρησία που παρέχεται στους δράστες της ψηφιακής στόχευσης και η τρομερή έλλειψη πρόσβασης σε ένδικα μέσα, υπογραμμίζουν τις διάχυτες συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων που έχει η διαδικτυακή στόχευση και την ανάγκη οι πλατφόρμες να ενσωματώσουν στην ψηφιακή τους εμπειρία την προστασία και ασφάλεια των ευάλωτων ομάδων.