Απόφαση σταθμός του ΕΔΔΑ για την ομόφυλη γονεϊκότητα

 Ομόφυλη γονεϊκότητα και άρνηση του κράτους να αναγνωρίσει τέκνο που αποκτήθηκε με παρένθετη μητέρα.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελβετία για παραβίαση του δικαιώματος του παιδιού στην ιδιωτική του ζωή, επειδή οι ελβετικές αρχές αρνήθηκαν να καταγράψουν ως γονείς ομόφυλο ζευγάρι που είχε αποκτήσει τέκνο με παρένθετη μητέρα στις ΗΠΑ.

Πρόκειται για την απόφαση στην υπόθεση D.B. και άλλοι κατά Ελβετίας, (με το πλήρες κείμενό της στα γαλλικά.)

Το πολύ σημαντικό της απόφασης αυτής είναι ότι το ΕΔΔΑ έκρινε, για πρώτη φορά, ότι η άρνηση των κρατικών αρχών της Ελβετίας να αναγνωρίσουν τον δεύτερο γονέα σε ομόφυλο σύμφωνο συμβίωσης είναι αντίθετη στο συμφέρον του παιδιού!

Το ΕΔΔΑ στο παρελθόν είχε απορρίψει τέτοιες προσφυγές (κατά Γαλλίας), ενώ τώρα έκρινε ότι αυτό που έκανε την διαφορά ήταν ότι το ζευγάρι είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, το οποίο, όπως και στην Ελλάδα, κατά τον κρίσιμο χρόνο δεν επέτρεπε την τεκνοθεσία ή την αναγνώριση του δεύτερου μη βιολογικού γονέα.

Τομή στη νομολογία του ΕΔΔΑ για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα

Εδώ έχουμε μια σημαντική δικαστική απόφαση που, βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου, αναγνωρίζεται ο θεμελιώδης χαρακτήρας του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού στο να αναγνωρίζονται και οι δύο ομόφυλοι ληξιαρχικοί γονείς του βάσει αλλοδαπού δεδικασμένου, ως γονείς και στο κράτος που αυτό δεν προβλέπεται νομικά.

Δεν ανήκει πλέον στην «διακριτική ευχέρεια» του κράτους αν θα το αναγνωρίσει ή αν θα το επιτρέψει, όταν οι το ζευγάρι έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Επιβάλλεται, με βάση το ανθρώπινο δικαίωμα για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής του παιδιού το κράτος να εξασφαλίσει την αναγνώριση ως γονέα και του δεύτερου μη βιολογικού γονέα (με ψήφους 6 έναντι 1 κατά), ενώ απορρίφθηκε ως νομική βάση ομόφωνα ο σεβασμός της οικογενειακής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).

Η Ελβετία καταδικάστηκε επειδή δεν ανήκει στην διακριτική της ευχέρεια να ρυθμίσει νομικά το θέμα: όφειλε να το είχε ρυθμίσει με νομοθεσία!

Πρόκειται για μια μεγάλη τομή στην νομολογία του ΕΔΔΑ για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και κυρίως βέβαια και για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Η υπόθεση

Προσφεύγοντες ήταν: (α) ο πρώτος γονέας, ο οποίος δεν είχε μεν βιολογική σχέση με το παιδί, αλλά σύμφωνο συμβίωσης με (β) τον δεύτερο γονέα, ο οποίος είχε δώσει γαμέτες για την διαδικασία της παρένθετης μητρότητας με χρήση ανώνυμης δότριας ωαρίου. Προσφεύγων (γ) ήταν το ίδιο το παιδί.

Το πρόβλημα στην ελβετική νομοθεσία ήταν ότι κατά τον χρόνο γέννησης του παιδιού δεν προβλεπόταν η τεκνοθεσία από άτομα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης (όπως ισχύει και στην Ελλάδα), αλλά μόνο για ζευγάρια που βρίσκονται σε γάμο.

Έτσι, για επτά χρόνια, οι δύο σύντροφοι δεν είχαν την νομική δυνατότητα να αναγνωριστεί η γονεϊκή σχέση του πρώτου με το παιδί, μέχρι δηλαδή την 1.1.2018 όταν η Ελβετία αναγνώρισε το δικαίωμα τεκνοθεσίας και στο σύμφωνο συμβίωσης.

Όμως, η γονεϊκή σχέση και του πρώτου προσφεύγοντος είχε αναγνωριστεί με δικαστική απόφαση αμερικανικού δικαστηρίου στις ΗΠΑ, καθόσον το εκεί δίκαιο αναγνώριζε την συγγένεια σε αυτές τις περιπτώσεις, ενώ το ελβετικό όχι.

Το 2010 το ζευγάρι πήγε στην Καλιφόρνια και κίνησε την διαδικασία για την απόκτηση τέκνου με παρένθετη μητρότητα. Σύμφωνα με απόφαση του Δικαστηρίου της Καλιφόρνιας, γονείς ήταν ο πρώτος και ο δεύτερος προσφεύγων, δηλ. το ομόφυλο ζευγάρι.

Το παιδί γεννήθηκε το 2011 στις ΗΠΑ και το ζευγάρι προσκόμισε στο ελβετικό ληξιαρχείο την ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού, στο οποίο αναφέρονταν ως γονείς το ζευγάρι (κι όχι φυσικά και η παρένθετη μητέρα, αφού υπήρχε δικαστική απόφαση).

Η απόρριψη από το ληξιαρχείο

Όμως, το ελβετικό ληξιαρχείο απέρριψε το αίτημα για αναγνώριση των γονέων ως γονέων του παιδιού κι έτσι το ζευγάρι προσέφυγε στο Τμήμα Εσωτερικών του καντονιού τους.

Το Τμήμα Εσωτερικών δέχθηκε να αναγνωριστεί το ομόφυλο ζευγάρι ως γονείς του παιδιού. Όμως, την απόφαση αυτή προσέβαλε δικαστικά το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Δικαιοσύνης, στο τοπικό διοικητικό δικαστήριο.

Το τοπικό διοικητικό δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή του Υπουργείου Δικαιοσύνης, κρίνοντας ότι ήταν προς όφελος του παιδιού να αναγνωριστεί το ζευγάρι ως γονείς του.

Τότε, το Υπουργείο προσέφυγε στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Ελβετίας, το οποίο φυσικά έκρινε δεκτή την προσφυγή του Υπουργείου και ακύρωσε την εγγραφή του παιδιού ως τέκνου του ζεύγους. Το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο έκρινε ότι η διαδικασία στην Καλιφόρνια ήταν καταστρατήγηση του ελβετικού δικαίου που αναγνώριζε πατρότητα μόνο για τον δεύτερο προσφεύγοντα, όχι για τον πρώτο.

Προσφυγή στο Ευρωδικαστήριο

Το 2015 οι προσφεύγοντες κατέθεσαν τις προσφυγές τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Τον Ιανουάριο του 2018 το ελβετικό δίκαιο επέτρεψε την τεκνοθεσία από τον δεύτερο, μη βιολογικό γονέα και οι προσφεύγοντες υπέβαλαν αίτηση για τεκνοθεσία που έγινε δεκτό. Το 2021 σε δημοψήφισμα οι ελβετοί ψήφισαν υπέρ της νομιμοποίησης του «γάμου για όλους» στην Ελβετία.

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 15.000 αποζημίωση στους προσφευγοντες και 20.000 ευρώ δικαστικά έξοδα.

Η απόφαση δεν είναι τελική, καθώς προέρχεται από ένα Τμήμα του ΕΔΔΑ και το κράτος μπορεί να προσφύγει εντός 3 μηνών στο Τμήμα Ευρείας Συνθέσεως.