«... Η βία κατά των γυναικών σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο που μεγαλώνουν τα αγόρια στις κοινωνίες μας. Ξεκινά από την οικογένεια και το σχολείο. Σχετίζεται επίσης με τις μονοθεϊστικές θρησκείες οι οποίες έχουν τη ρίζα τους στην πατριαρχία: ο ένας και μοναδικός Θεός είναι άνδρας. Σχετίζεται με την παρέμβαση στα σώματα αγοριών και κοριτσιών. Η περιτομή και η κλειτοριδεκτομή είναι πολιτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις πατριαρχικών συστημάτων εξουσιας. Εάν οι πατεράδες σταματούσαν να αναπαράγουν στερεότυπα για τους γιους και τις κόρες τους, θα έμπαιναν τα θεμέλια για ένα νέο, φρέσκο, σύγχρονο και πιο παραγωγικό κοινωνικό μοντέλο. Σταδιακά αυτό θα γίνει γιατί οι κοινωνίες μας αλλάζουν ραγδαία και η δύναμη των πολυδιάστατων υπάρξεων μας έχει μετατραπεί σε χείμαρρο. Το μέλλον είναι ήδη εδώ».
Μία συλλογή 38 επιστολών τις οποίες υπογράφουν γυναίκες από 19 χώρες, με στόχο να μοιραστούν προσωπικές ιστορίες, εμπειρίες, τραύματα, αλλά και αξίες που τις καθόρισαν. Γράμματα βαθιά προσωπικά κι ως εκ τούτου εξόχως συγκινητικά, τα οποία απευθύνονται άλλοτε σε μητέρες, θυγατέρες, αδελφές, ανιψιές και γιαγιάδες κι άλλοτε σε δημόσια πρόσωπα, από τη Μελίνα Μερκούρη μέχρι την Αντζελίνα Τζολί και την Άνι Λένοξ.
Η πολυβραβευμένη συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ στέλνει μια επιστολή στην πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Άρντερν, η παρουσιάστρια της βρετανικής τηλεόρασης και ακτιβίστρια Τζουν Σάρπονγκ απευθύνεται στο πρότυπό της, τη διάσημη σχεδιάστρια μόδας Νταϊάν φον Φίρστενμπεργκ, η Γαλλίδα δημοσιογράφος Μαριάν Περλ στην «ανώνυμη» γυναίκα.
Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ελισάβετ Φιλιππούλη μιλά στη HuffPost για το βιβλίο της «Οι Γυναίκες προς την Ανθρωπότητα. Ιστορίες επιβίωσης και επιτυχίας» (Εκδόσεις Floral, μετάφραση Βασιλική Κοκκίνου) που μετά από 70 χώρες κυκλοφορεί πλέον και στην Ελλάδα και την ιδέα των επιστολών τις οποίες μετέτρεψε σ’ ένα είδος «συλλογικής φωνής» για κοινωνικά ζητήματα όπως η ισότητα των φύλων, η προσφυγική κρίση, το ΛΟΑΤ κίνημα, η βία κατά των γυναικών και ο ρατσισμός, η πανδημία της COVID-19.
Με αφορμή τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα, αναφέρεται στη βία κατά των γυναικών στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, ενώ μιλά χωρίς περιστροφές για την πατριαρχία (όπως και την αποδόμηση της) υπογραμμίζοντας ότι «ο στόχος μας είναι μηδενική ανοχή στην κακοποίηση ή τον εκφοβισμό!».
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου;
Όταν έγινα 18 χρονών η μητέρα μου μου έδωσε ένα γράμμα το οποίο είχε γράψει επτά χρόνια νωρίτερα, όταν ήμουν 11. Περίμενε να φτάσω σε ηλικία που θα μπορούσα να καταλάβω το περιεχόμενό του και την ίδια, ως μητέρα και ως γυναίκα. Ήταν η επιστολή μιας νεαρής μητέρας που απευθυνόταν στη μονάκριβη κόρη της και της άνοιγε την καρδιά της για τα όνειρα, τις προκλήσεις, τα εμπόδια, τις δύσκολες αποφάσεις, τους αποχωρισμούς και τις προσδοκίες της ζωής της. Το διάβασα, συγκινήθηκα θυμάμαι, αλλά και παραξενεύτηκα. Ερωτήματα και απορίες γεννήθηκαν μέσα μου, αλλά μαζί με το γράμμα τα έκλεισα όλα σε ένα συρτάρι.
Τα πατριαρχικά στερεότυπα αναπαράγονται από το παγκόσμιο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα, που είναι πατριαρχικό εν τη γενέσει του. Είναι επίσης πεπαλαιωμένο, επισφαλές
Πριν από μερικά χρόνια το ξαναβρήκα. Όταν το διάβασα ήμουν εγὠ μια άλλη γυναίκα, που πλέον ήταν σε θέση να κατανοήσει και να εκτιμήσει τη σημασία εκείνης της επιστολής. Ζούμε ζωές απαιτητικές, πολύπλοκες. Περνάμε μέσα από καταστάσεις που ίσως και να μας αλλοιώνουν. Μέσα από σχέσεις που πολλές φορές μας πνίγουν. Μέσα από απώλειες που μας τραυματίζουν βαθιά. Έχει τεράστια αξία το να μπορούμε να ανοίξουμε την καρδιά μας θαρραλέα σε ένα άλλο πρόσωπο, και να γνωρίζουμε πως δεν θα μας προδώσει. Όταν ξαναδιάβασα το γράμμα της μητέρας μου, τόσο βαθύ και καθαρτικό και για εκείνη και για μένα, μου γεννήθηκε η ιδέα να ζητήσω κάτι παρόμοιο από γυναίκες που θαυμάζω. Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε το «Οι Γυναίκες προς την Ανθρωπότητα».
-Πώς επιλέξατε -με ποια κριτήρια- τις γυναίκες από τις οποίες ζητήσατε (για την ελληνική έκδοση συν πέντε Ελληνίδες) την πολύ προσωπική αυτή επιστολή;
Το πρώτο και βασικό κριτήριο ήταν να περάσω το μήνυμα πως παρά τις πολιτιστικές, φυλετικές, ιστορικές, θρησκευτικές και άλλες διαφορές μας, η ευθραυστότητα της ανθρώπινης φύσης, μας ενώνει. Οι ιστορίες των ανθρώπων δεν είναι μονοθεματικές, είναι πολυδιάστατες. Επέλεξα γυναίκες που έχουν ζήσει πολυδιάστατες ζωές, έχουν διασχίσει δύσκολες διαδρομές, μέσα από ιστορίες που τις τσάκισαν αλλά δεν τις έσπασαν. Έζησαν απώλειες, καταργήσεις, βία, βαναυσότητα, ορφάνια, φτώχια, πόλεμο. Αλλά αγωνίστηκαν, πάλεψαν, προόδευσαν, πέτυχαν, άνοιξαν νέα μονοπάτια στη σκέψη και στην κοινωνία.
Η βία κατά των γυναικών είναι µια εκτεταμένη, και ανεπαρκώς καταγγελλόμενη παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων σε πάρα πολλές από τις σύγχρονες, δημοκρατικές, Δυτικές κοινωνίες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία είναι σοκαριστικά. Κατά μέσο όρο μια γυναικοκτονία ανά τρεις ημέρες
Επιθυμούσα να φέρω στην επιφάνεια τα στοιχεία που τις έκαναν να είναι ανθεκτικές, επίμονες, νικήτριες. Το πέτυχαν χωρίς να χάσουν την αυθεντικότητα και την ανθρωπιά τους. Αυτές είναι οι γυναίκες στο βιβλίο μου.
-Ποιά ήταν η πρώτη αντίδραση στην πρόταση σας;
Εκείνες που ήταν έτοιμες για την εκ βαθέων εξομολόγηση είπαν αμέσως ναι. Εκείνες που ήταν λιγότερο έτοιμες, συζητήσαμε πολύ πριν ξεκινήσουν να γράφουν. Μιλήσαμε για τη ζωή, τις επιλογές τους, τις ανασφάλειες και τις ενοχές που τις βασανίζουν. Τα κενά σε σχέσεις υπαρξιακές. Το πως κατάφεραν να μπουν σε διαδικασία συμφιλίωσης με το τραύμα και τη μνήμη. Ξέρετε, δεν είναι εύκολο να πεις σε κάποιον, έλα να γράψεις δημόσια για αυτά που σε έκαναν να νιώσεις άβολα, να ντραπείς, να αμφισβητήσεις τον εαυτό σου. Δεν είναι εύκολο να βγεις δημόσια και να καταγγείλεις ανοιχτά αυτούς που εμπιστεύτηκες και σε πρόδωσαν. Τους εξήγησα από την αρχή πως αυτή η έκδοση έχει μια σημαντική αποστολή: να περάσει το μήνυμα πως καμία γυναίκα δεν είναι μόνη.
Πρέπει να αντιμετωπιστεί ως δημόσιο ζήτημα και οι εκστρατείες και τα μέτρα αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών πρέπει να στοχεύουν στην οικογένεια, το σχολείο, το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά και τους ενήλικες άνδρες και γυναίκες
Είμαστε όλες κρίκοι μιας αλυσίδας και παίρνουμε δύναμη η μία από την ιστορία της άλλης. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν πως έγραψαν όλες τους ακούγοντας τη φωνή της καρδιάς τους, με ένα τόνο πρωτόγνωρο ακόμη και για τις ίδιες.
-Η επιστολή της συγγραφέα Ελίφ Σαφάκ προς τη Τζασίντα Αρντέρν, πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας, αρχίζει με τη φράση «Κατάγομαι από μια χώρα, την Τουρκία, όπου η πατριαρχία είναι βαθιά ριζωμένη». Μπορεί στην Ελλάδα οι γυναίκες να μην στερούνται του δικαιώματος να ενταχθούν στην πολιτική και κοινωνική σκηνή, ωστόσο εντός του 2021 έχουν καταγραφεί 15 γυναικοκτονίες. Παρότι χώρα του δυτικού κόσμου (και μέλος της Ε.Ε.), πίσω από τη βιτρίνα, είμαστε μία βαθιά σεξιστική, πατριαρχική κοινωνία.
Το παγκόσμιο σύστημα είναι εν τη γενέσει του σεξιστικό και πατριαρχικό. Βεβαίως και υπάρχει πρόοδος γι᾽αυτό και πάρα πολλά πράγματα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, με πίεση κι επιμονή. Αναφέρεστε στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η βία κατά των γυναικών είναι µια εκτεταμένη, και ανεπαρκώς καταγγελλόμενη παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων σε πάρα πολλές από τις σύγχρονες, δημοκρατικές, Δυτικές κοινωνίες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία είναι σοκαριστικά. Κατά μέσο όρο μια γυναικοκτονία ανά τρεις ημέρες. Μεταξύ Μαρτίου 2019 και 2020, δηλαδή τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, δολοφονήθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία 207 γυναίκες.
Η βία κατά των γυναικών πρέπει να αντιμετωπιστεί ως δημόσιο ζήτημα και οι εκστρατείες και τα μέτρα αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών πρέπει να στοχεύουν στην οικογένεια, το σχολείο, το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά και τους ενήλικες άνδρες και γυναίκες.
Κι εσείς, όπως κι εγώ, όπως όλες οι γυναίκες στο βιβλίο, ενώνουμε τις φωνές μας και το μήνυμα είναι πιο ηχηρό. Γινόμαστε οι ίδιες ασπίδα, όσο μπορούμε, για τις Ἐλεν᾽ αυτού του κόσμου, την Μπάσμα την προσφυγοπούλα από το Ιράκ, τη Γιαζμίν από το Λίβανο που μεγάλωσε μέσα στις βόμβες και τον εμφύλιο πόλεμο, και μοιραζόμαστε τις ιστορίες τους
Η ενδοοικογενειακή βία και η σωματική και σεξουαλική βία από το σύντροφο πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δημόσια ζητήματα. Ο στόχος μας είναι μηδενική ανοχή στην κακοποίηση ή τον εκφοβισμό!
-Στον Επίλογο υπό τον τίτλο «Ας αναλογιστούμε: Μερικές σκέψεις που θα μας ενεργοποιήσουν», καλείτε τον αναγνώστη/την αναγνώστρια να απαντήσει σε 20 ερωτήσεις, συνοψίζοντας επί της ουσίας αυτό που μόλις διάβασε. Πώς προέκυψε η ιδέα της ενδιαφέρουσας αυτής «άσκησης»;
Καμιά φορά χρειαζόμαστε κάποιον να μας παρακινήσει να σκεφτούμε διαφορετικά, να επανεκτιμήσουμε αποφάσεις και σκέψεις. Η άσκηση αυτή είναι σαν παρότρυνση να μπει ο αναγνώστης σε διαδικασία προσωπικής περισυλλογής και να τοποθετήσει τον εαυτό του ως ακτιβιστή της ίδιας του της ζωής αλλά και της κοινωνίας στην οποία ζει. Να ξαναθυμηθεί κάποια από τα μηνύματα του βιβλίου και να τα καθρεφτίσει μέσα του αναζητώντας ερμηνείες μέσα από τις προσωπικές του διαδρομές. Τα βιβλία αφήνουν αποτυπώματα στην σκέψη και την ψυχή μας. Ξεκλειδώνουν ιδέες, ξεσκεπάζουν επιθυμίες, και κρυμμένες απαντήσεις που ίσως δε γνωρίζουμε ότι φωλιάζουν μέσα μας. Επίσης, πολύ σημαντικό: μας παρακινούν σε επανεκκινήσεις.
Το όραμα μου για τον αναγνώστη είναι να αισθανθεί πως πρέπει ο ίδιος να γίνει κομμάτι της συλλογικής ευαισθησίας και υπευθυνότητας που χρειαζόμαστε για να κάνουμε αυτόν τον κόσμο πιο φιλικό και πιο ανθρώπινο ειδικά σε αυτή την εποχή της ᾽Μεγάλης Επανεκκίνησης᾽.
-Εσείς πιστεύετε ότι η αποδόμηση της πατριαρχίας θα ήταν καλό να ξεκινήσει από τους ίδιους του άνδρες; (τι θα απαντούσατε εν ολίγοις στην τελευταία από τις 20 ερωτήσεις;)
Θα απαντούσα ναι. Τα πατριαρχικά στερεότυπα αναπαράγονται από το παγκόσμιο οικονομικό-κοινωνικό σύστημα, που είναι πατριαρχικό εν τη γενέσει του. Είναι επίσης πεπαλαιωμένο, επισφαλές. Πολλά από τα προβλήματά του ήρθαν στην επιφάνεια μέσα από τις οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις τον τελευταίων 15 ετών, και βέβαια σε αυτά τα δυο δύσκολα χρόνια της πανδημίας. Η βία κατά των γυναικών σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο που μεγαλώνουν τα αγόρια στις κοινωνίες μας. Ξεκινά από την οικογένεια και το σχολείο. Σχετίζεται επίσης με τις μονοθεϊστικές θρησκείες οι οποίες έχουν τη ρίζα τους στην πατριαρχία: ο ένας και μοναδικός Θεός είναι άνδρας. Σχετίζεται με την παρέμβαση στα σώματα αγοριών και κοριτσιών. Η περιτομή και η κλειτοριδεκτομή είναι πολιτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις πατριαρχικών συστημάτων εξουσιας.
Τα βιβλία αφήνουν αποτυπώματα στην σκέψη και την ψυχή μας. Ξεκλειδώνουν ιδέες, ξεσκεπάζουν επιθυμίες, και κρυμμένες απαντήσεις που ίσως δε γνωρίζουμε ότι φωλιάζουν μέσα μας. Επίσης, πολύ σημαντικό: μας παρακινούν σε επανεκκινήσεις
Εάν οι πατεράδες σταματούσαν να αναπαράγουν στερεότυπα για τους γιους και τις κόρες τους, θα έμπαιναν τα θεμέλια για ένα νέο, φρέσκο, σύγχρονο και πιο παραγωγικό κοινωνικό μοντέλο. Σταδιακά αυτό θα γίνει γιατί οι κοινωνίες μας αλλάζουν ραγδαία και η δύναμη των πολυδιάστατων υπάρξεων μας έχει μετατραπεί σε χείμαρρο. Το μέλλον είναι ήδη εδώ.
-Από τη δική σας επιστολή προς «Όλες τις Γυναίκες, τις Κόρες της Ανθρωπότητας», κρατώ την παρατήρηση που εκκινεί από την ελληνική μετάφραση της λέξης truth «αλήθεια»: «… (από το στερητικό “α” και τη λέξη “λήθη”) που σημαίνει “ας μην ξεχαστεί”. Καθεμιάς η ιστορία είναι η αλήθεια που σφραγίζει την πορεία όλων μας». Πώς θα φτάσουν οι επιστολές στα χέρια των μη προνομιούχων γυναικών, οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες από την έμφυλη βία και τον κοινωνικό αποκλεισμό μέχρι την προσφυγιά και τη ζωή του μετανάστη σε μία νέα πατρίδα;
Πιστεύω απόλυτα στη δύναμη του ᾽δημιουργικού ακτιβισμού᾽. Μέσα από τις διάφορες μορφές Τέχνης και μέσα από τα μίντια, τα αφηγήματα, οι ιστορίες μπορούν να φτάσουν πλέον σε κάθε γωνιά της γης. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: η ιστορία της Ελεν Λανκούζε από την Ουγκάντα που θα βρείτε μέσα στο βιβλιο. Η Ελεν βιάστηκε στα 11 της χρόνια από τον άνδρα συνοδό που ήταν υπεύθυνος να την προστατεύει κάθε απόγευμα που εκείνη πήγαινε να κουβαλήσει νερό από το πηγάδι του χωριού για τις ανάγκες του σπιτιού. Εάν δεν ήταν τα μίντια, δεν θα γνωρίζαμε για την ιστορία της Ελεν, η οποία σήμερα έχει δημιουργήσει στη χώρα της ένα μη-κερδοσκοπικό οργανισμό που βοηθάει θύματα βιασμού να ξαναστήσουν τη ζωή τους μέσα και πέρα από το τραύμα. Χάρη στο βιβλίο κι εσείς τώρα γνωρίζετε για την Ελεν, και ενώνετε τη φωνή σας με τη δική της. Μπορεί να σας είναι μια άγνωστη γυναίκα, όμως θέλετε να τη βοηθήσετε, να σώσετε άλλα κορίτσια από παρόμοια μοίρα. Κι εσείς, όπως κι εγώ, όπως όλες οι γυναίκες στο βιβλίο, ενώνουμε τις φωνές μας και το μήνυμα είναι πιο ηχηρό. Γινόμαστε οι ίδιες ασπίδα, όσο μπορούμε, για τις Ἐλεν᾽ αυτού του κόσμου, την Μπάσμα την προσφυγοπούλα από το Ιράκ, τη Γιαζμίν από το Λίβανο που μεγάλωσε μέσα στις βόμβες και τον εμφύλιο πόλεμο, και μοιραζόμαστε τις ιστορίες τους. Όλες οι επιστολογράφοι προέρχονται από κοινότητες που έχουν πληγεί από συγκρούσεις, βίαιες καταστάσεις ή ακραίες κοινωνικές συνθήκες. Οι ίδιες γινόμαστε, αγωγοί κοινωνικής αλλαγής, μεταφέροντας αφηγήσεις και πολλαπλασιάζοντας τον αντίκτυπο. Αυτό όμως πρέπει να γίνεται συνέχεια για να ασκείται πίεση στα κέντρα εξουσίας. Δεν έχουμε κανένα περιθώριο να σωπάσουμε.
-Σε πόσες χώρες κυκλοφορεί το βιβλίο;
Το βιβλίο κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη τον περασμένο Ιούλιο και μέσω Αμαζον και του εκδοτικού οίκου Bloomsbury είναι διαθέσιμο σε πάνω από 70 χώρες. Η ελληνική μετάφραση μόλις βγήκε στα βιβλιοπωλεία της Ελλάδας και όπως φαντάζεστε είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη γι᾽ αυτό και ευχαριστώ ιδιαίτερα την Brainfood Εκδοτική και το Νίκο Χατζόπουλο. Σχεδιάζουμε και την παρουσίασή του στην Αθήνα το Μάρτιο του 2022 που είναι ο μήνας της γυναίκας, με προσκεκλημένες αρκετές από τις διεθνείς γυναίκες που συμμετέχουν στο βιβλίο.
-Γράφετε ότι η δημοσιογραφία είναι η Ιθάκη σας, ωστόσο έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι από την εποχή που σας παρακολουθούσαμε on camera εντός και εκτός Ελλάδας. Πώς αποφασίσατε τη μετάβαση;
Δημοσιογραφία είναι η δημόσια καταγραφή των γεγονότων. Είναι η προώθηση της είδησης, της πληροφορίας και του διαλόγου. Η δημοσιογραφία δεν είναι μονομορφική, ο δημόσιος λογος και η παρέμβαση στην επικαιρότητα μπορεί, και πρέπει, να γίνεται μέσα από πολλά και διαφορετικά κανάλια. Το 2008-2009 ξεκίνησε μια εποχή κρίσης για τα παραδοσιακά ΜΜΕ λόγω των νέων τάσεων που ανέτρεπαν την κυριαρχία των δημοσιογράφων στην πληροφόρηση και τη διασπορά της είδησης: γεννήθηκε η δημοσιογραφία των πολιτών, καθιερώθηκε η δωρεάν παραγωγή και μετάδοση ειδησεογραφικού υλικού και είδαμε τη ραγδαία επέκταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Ο κόσμος άλλαζε συνήθειες και προτιμήσεις για την ενημέρωση του. Μέσα από τις συνεργασίες μου με το CNN, το Al Jazeera English αλλά και άλλους διεθνείς οργανισμούς τη δεκαετία 2000-2010 είχα δημιουργήσει ένα διεθνές δίκτυο δημοσιογράφων, αναλυτών, opinion makers και influencers και αποφάσισα ότι με ενδιέφερε πάρα πολύ, και είχα επίσης τη δυνατότητα, να λειτουργήσω ανεξάρτητα και να δημιουργώ συζητήσεις, ευκαιρίες συνεργασίας και εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο την προώθηση ιδεών, γεγονότων και ιστοριών που συχνά δεν καλύπτονταν από τα παραδοσιακά ΜΜΕ.
Επίσης δημιούργησα φιλίες ζωής με ανθρώπους από πάρα πολλές φυλές και διαφορετικά κοινωνικά μονοπάτια. Αυτό έχει τεράστια αξία για μένα, για αυτό που είμαι. Γεννήθηκα μέσα στη δημοσιογραφική οικογένεια, από μικρό παιδί ήμουν στα γραφεία των εφημερίδων, στα τυπογραφεία, στον ήχο της γραφομηχανής, στα στούντιο της τηλεόρασης. Η δημοσιογραφία είναι στο DNA μου, πάντοτε θα είμαι δημοσιογράφος ως την τελευταία μου μέρα. Αλλά η περιέργεια και το ότι ήθελα συνεχώς να ασχολούμαι με νέες ιδέες, να ψάχνω πίσω από την είδηση, να βγαίνω από τα όρια του καθιερωμένου, οδήγησαν τα βήματα μου σε συνεργασίες με διαφορετικούς πολιτισμούς και κοινωνίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου