Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος:Το έργο μας δείχνει πως το σκότος του φασισμού και της μισαλλοδοξίας

 «Τα γεγονότα», το σπουδαίο έργο του Σκoτσέζου θεατρικού συγγραφέα Ντέιβιντ Γκρέιγκ, σε μουσική και στίχους του Τζων Μπράουν θα κάνει πρεμιέρα στο ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης, 22, 23 και 24 Οκτωβρίου. Η παράσταση είναι συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με τα ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας, Κοζάνης, Σερρών, Κρήτης, Καλαμάτας, Αγρινίου, Ρούμελης, το Θεσσαλικό Θέατρο, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και τη Ferodo Bridges.

Μιλήσαμε με το σκηνοθέτη Αλέξανδρο Ραπτοτάσιο.

1. Μια παράταση επίκαιρη με τη Νορβηγία πάλι στο επίκεντρο πριν μέρες με την επίθεση του τοξοβόλου. Τελικά η ακροδεξιά, ο φασισμός ζει και θεριεύει;

Το έργο δεν αναφέρεται σε μια επίθεση που έχει γίνει στην πραγματικότητα και αυτό του δίνει την ελευθερία να μιλήσει για όλες τις επιθέσεις που γίνονται ταυτόχρονα.

Στην υπόθεση η Κλαίρη, μια δασκάλα που στον ελεύθερο χρόνο της διευθύνει μια τοπική ερασιτεχνική χορωδία αποτελούμενη από μετανάστες και άτομα από ευπαθείς κοινωνικές ομάδες γίνεται στόχος ενός νεαρού που εισβάλει ένοπλος στην αίθουσα προβών της και ανοίγει πυρ. Η Κλαίρη θα είναι η μοναδική επιζήσασα και το μόνο πράγμα που θέλει να κάνει είναι να καταλάβει το γιατί.

Το θέμα είναι σοκαριστικό για τα Ελληνικά δεδομένα διότι δεν έχουμε υπάρξει μάρτυρες τέτοιων γεγονότων ακόμα, αλλά προσωπικά πιστεύω πως απλά δεν έχουν υπάρξει οι κατάλληλες συνθήκες, η διάθεση υπάρχει, αρκεί να κοιτάξει κανείς ανώνυμα σχόλια στο διαδίκτυο.

Ο ‘Νεαρός’ που δολοφονεί την χορωδία του έργου είναι ένα αμάλγαμα δραστών που έχουν λάβει μέρος σε επιθέσεις από την σύγχρονη ιστορία και συνδυάζει στοιχεία που ο συγγραφέας έχει παρατηρήσει στους περισσότερους, όπως η περίπλοκη σεξουαλική ζωή, η δυσκολία κοινωνικοποίησης, η ενασχόληση με ιστορικά ή μυθολογικά αφηγήματα με έντονη πολεμική και ‘ματσό’ διάθεση, η αποξένωση από το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον κ.α.  Ο ‘Νεαρός΄ είναι ταυτόχρονα ένα τέρας και κάτι το πολύ οικείο. Είναι ένας άνθρωπος που θα μπορούσε να είναι ο γείτονάς μας, το παιδί ενός φίλου, ένας συγγενής μας ή ένας παλιός συμμαθητής μας. Αυτό είναι που τον κάνει ακόμη πιο τρομακτικό, το ότι το κακό φαίνεται να προέρχεται από κάτι το συνηθισμένο, κάτι το κοινότυπο, όπως το είχε ονομάσει η Χάνα Αρέντ εξετάζοντας ανθρώπους που είχαν συνδράμει στην οργάνωση του Ολοκαυτώματος. Το έργο μας δείχνει πως το σκότος του φασισμού και της μισαλλοδοξίας είναι κάτι το εγγύς, κάτι που έχουμε και μέσα μας και εύκολα αναδύεται στις κατάλληλες κοινωνικές συνθήκες.

 2. Τι σας ενέπνευσε για την ιστορία μετά τα τραγικά γεγονότα της 22ης Ιουλίου 2011;

Σκέφτηκα πως δεν υπάρχει πιο ιδανικό έργο να παρουσιάσω στην Ελλάδα αυτή την περίοδο. Σε μία Ελλάδα που, πέρα από τα όσα θετικά έχει, πριν λίγα χρόνια εξέλεξε νεοναζί στην Βουλή, επευφήμησε αναποδογυρίσματα από βάρκες προσφύγων στο Αιγαίο και ανέχτηκε λιντσάρισμα και δολοφονίες μεταναστών από παρακρατικούς και την αστυνομία. Δεν υπάρχει πιο ιδανική στιγμή για να παρουσιάσω αυτή την παράσταση σε πόλεις της περιφέρειας που έχουν δεχτεί πρόσφατα προσφυγικούς πληθυσμούς, έχουν δημιουργήσει δομές φιλοξενίας και διαπραγματεύονται την εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση της αφομοίωσης.  Η  ιδέα λοιπόν ήρθε από την ανάγκη μου να αντιδράσω, να κάνω κάτι με τα μέσα που διαθέτω για να προκαλέσω ίσως κάποια συζήτηση, κάποια κατανόηση των θεμάτων που μας πολώνουν τόσο πολύ σήμερα ως κοινωνία.

3. Ποιες ηλικίες μπορούν να παρακολουθήσουν την παράσταση; Είναι και για παιδιά γυμνασίου ;Θα την προτείνατε;

Η προτεινόμενη ηλικία είναι 15 και άνω αν και μικρότερα παιδιά μπορούν να παρακολουθήσουν την παράσταση με συνοδεία και άδεια των γονέων τους. Θα την πρότεινα καθώς τα θέματα που μας απασχολούν στο έργο αφορούν άμεσα αυτές τις ηλικίες, παιδιά που σύντομα θα πρέπει να γίνουν πολίτες, να ψηφίσουν, παιδιά που μεγαλώνουν σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες και που πρέπει να μάθουν να συνυπάρχουν με το διαφορετικό.  Στην ουσία της η παράσταση μας ρωτάει το πως θέλουμε να ζήσουμε μαζί. Θεωρώ κάθε καλλιτεχνική έκφραση πολιτική. Το θέατρο ειδικά αφορά τους ‘πολλούς’, εκφράζεται στην παρουσία των πολλών και γεννήθηκε μαζί με την δημοκρατία και σε αστικά κέντρα. Δεν θα μπορούσε να μην αφορά, σε κάθε του έκφανσή του, το ερώτημα που βρίσκεται στο κέντρο της πολιτικής: το πως θέλουμε να ζούμε όλοι μαζί.

Η ακραία πόλωση στην δημόσια σφαίρα μας έχει κάνει να ξεχάσουμε την τέχνη του διαλόγου και της συναίνεσης. Αυτό είναι δείγμα αρχής απολυταρχικών καθεστώτων.  Η ακροδεξιά και ο φασισμός είναι πιο επικίνδυνα όταν εισβάλουν σε κεντρώα ή κεντροδεξιά κόμματα που προσπαθούν ικανοποιήσουν τα φοβικά ένστικτα της μάζας και να κερδίσουν ψήφους. Δεν είμαστε μοναδικοί, τα ίδια συμβαίνουν σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Υπάρχει πρόβλημα όταν δεν θέλουμε να καταλάβουμε τον άλλο, τον διαφορετικό, που πάντα καταλήγει στην βία και την καταπίεση.

 4. Πόσο διαφορετική είναι μια παράσταση όταν συμμετέχουν κάθε φορά διαφορετικές χορωδίες; Αυτό δημιουργεί τεχνικά προβλήματα;

Το γεγονός πως κάθε βράδυ υπάρχει μια διαφορετική χορωδία επί σκηνής καθιστά κάθε παράσταση διαφορετική για τους θεατές και του ηθοποιούς. Κάθε παράσταση έχει άλλη κοινωνική και χορωδιακή σύνθεση εθελοντών, διαφορετικά πρόσωπα, φωνές, ευαισθησίες και ένα εναρκτήριο κομμάτι διαφορετικό και χαρακτηριστικό για την κάθε χορωδία.

Η φόρμα που ακολουθούμε στην προετοιμασία των χορωδιών με τον Κωνσταντίνο Θωμαΐδη, που είναι ο μουσικός διευθυντής, δίνει χώρο σε κάθε χορωδία να είναι ο εαυτός της και όποιες ιδιαιτερότητες έχει να εντάσσονται στην παράσταση, αυτή είναι και η μαγεία αυτού του πρότζεκτ, η ατέλεια και πολυμορφία που αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα.

Το έργο εξετάζει την επίθεση εναντίον ενός συνόλου ανθρώπων που κάποιος έκρινε πως είναι διαφορετικοί και κατά συνέπεια αποτελούν απειλή για τον ίδιο και τον πολιτισμό του. Όσο οι ηθοποιοί διαπραγματεύονται τα θέματα που προκύπτουν από ένα τέτοιο γεγονός, εμείς ως κοινό βλέπουμε ένα σύνολο ανθρώπων πίσω τους να παρακολουθούν και αναπόφευκτα ταυτίζουμε τα πρόσωπά τους με τα πρόσωπα των θυμάτων. Είναι διαφορετικό να βλέπεις μια χορωδία ηλικιωμένων από μια χορωδία εφήβων ή μια χορωδία ΛΟΑΤ ή μια χορωδία προσφύγων ή μια χορωδία γκόσπελ μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Κάθε χορωδία τονίζει άλλες ιδεολογικές πτυχές της ιστορίας και το έργο ανανεώνεται συνεχώς και παραμένει ζωντανό με το ρίσκο και την ενέργεια που έχει μια πρεμιέρα. Είναι από τους βασικούς λόγους που διάλεξα αυτό το έργο καθώς μια τέτοια συνθήκη, πρώτον, δίνει ένα τεράστιο δώρο στους ηθοποιούς οι οποίοι έχουν καινούργιους συμπαίκτες καθημερινά επί σκηνής, και δεύτερον, η παράσταση γίνεται μια έμπρακτη εκδήλωση πλουραλισμού και εμπλοκής του τοπικού πληθυσμού.

5. Ποια ήταν η καλύτερη παράσταση μέχρι στιγμής και γιατί;

Λόγω χορωδιών και συνθηκών κάθε παράσταση ήταν διαφορετική. Παρουσιάσαμε το έργο για 4 παραστάσεις στο ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας με 3 διαφορετικές χορωδίες – μια συνθήκη σε εξωτερικό χώρο με δυσκολίες που όμως έκανε την παράσταση να λάβει πιο δημόσιο χαρακτήρα και στοιχεία τραγωδίας. Η συνάντησή μας με την τοπική κοινωνία ήταν στο κέντρο αυτής της παράστασης και θυμόμαστε ακόμη όλους τους ανθρώπους που συμμετείχαν – ήταν μαγικό.

Στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μαγνητοσκοπήσαμε την παράσταση χωρίς κοινό και με την συμμετοχή της Πειραϊκής χορωδίας Libro Coro – εδώ ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα έργο για κινηματογράφηση απευθυνόμενο σε θεατές online, μια πρόκληση στην οποία ανταποκριθήκαμε και ήμασταν πολύ ευχαριστημένοι με το τεχνικό και καλλιτεχνικό αποτέλεσμα – αν και απείχε το βασικό στοιχείο της ζωντανής συνάντησης.

Τώρα προετοιμαζόμαστε να βρεθούμε πάλι στον φυσικό μας χώρο με κοινό και τοπικές χορωδίες μαζί. Κάθε συνάντηση επί σκηνής με μια νέα χορωδία είναι η καλύτερη παράσταση που θα μπορούσε να συμβεί με τους συγκεκριμένους συμμετέχοντες, δεν μπορούν να συγκριθούν.

ΠΗΓΗ ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ