Η Μαίρη Κανάκη στην «ΠτK»: «Η διαφορετικότητα είναι η ομορφιά της ζωής»

Συνέντευξη στην ΚΡΙΣΤΥ ΚΟΥΝΙΝΙΝΩΤΗ

Ο Σήφης ο Κρητίκαρος, το Σηφαλιό, είναι ο απίθανος ήρωας του νέου της βιβλίου. Ενα αγόρι στην εφηβεία, με μαθησιακές δυσκολίες, που ως διαφορετικός, προσπαθεί να συμβιώσει με τόσους «φυσιολογικούς», που δυσκολεύονται να τον αποδεχτούν. «Ο Σήφης θέλει χώρο» λοιπόν. Και η Μαίρη Κανάκη, η δημιουργός του, μιλάει για το βιβλίο της -το δεύτερο από τις εκδόσεις «Το Δόντι»- και μας λέει πολλά και ενδιαφέροντα.

Πώς προέκυψε ο Σήφης ο Κρητίκαρος;

Ο Σήφης είναι πραγματικό πρόσωπο μεν, αλλά έχω προσθέσει πολλά στοιχεία μυθοπλασίας τόσο όσον αφορά στα πρόσωπα που συμμετέχουν στη ζωή του όσο και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Κάποια πράγματα, βέβαια, έχουν μεγεθυνθεί προς χάριν της εξέλιξης της ιστορίας αλλά και για να ενισχύουν τα μηνύματα.

Ποιο το έναυσμα για να γράψετε για τη διαφορετικότητα;

Ξεκίνησα να γράφω για τη διαφορετικότητα, γιατί τελευταία χρόνια στο γυμνάσιο του Αιαντείου Σαλαμίνας, όπου έχω την οργανική μου θέση, λειτουργεί τμήμα ένταξης, που σημαίνει, πρακτικά, ότι υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό με βοήθησε σημαντικά, γιατί ήρθα σε επαφή μαζί τους αλλά και με τους γονείς τους, και φυσικά με καθηγητές της ειδικής αγωγής. Οπότε, από αυτές τις συναντήσεις άντλησα πλούσιο υλικό για να δουλέψω τον κεντρικό μου χαρακτήρα και να πω κάποια πράγματα.

Δεν ήθελα επουδενί να γράψω ένα επιστημονικό εγχειρίδιο που θα το διάβαζαν λίγοι και θα το καταλάβαιναν ακόμα λιγότεροι. Ηθελα να απευθυνθώ σε ευρύ κοινό, ώστε να το ευαισθητοποιήσω ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης και αποδοχής αυτών των παιδιών.

Επειδή έκρινα απαραίτητο, όμως, να μη στερείται της επιστημονικότητας που απαιτεί ένα τέτοιο θέμα, διάβασα ένα ολόκληρο καλοκαίρι πλήθος γνωματεύσεων από τα ΚΕΔΔΥ - Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης- που χορηγούν επίσημες γνωματεύσεις για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες.

Το βιβλίο σας, καίτοι εφηβικό, διαβάζεται άνετα και από ενήλικες. Να υποθέσω ότι η ηλικία 11+ που αναγράφεται στο οπισθόφυλλο, προσβλέπετε να φτάσει ως τα…100;

Ναι, εννοείται. Και θέλω να «αγγίξει» κυρίως τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Το ίδιο συνέβη και με το πρώτο μου βιβλίο «Οταν το καλοκαίρι συναντά τον χειμώνα» (εκδ. «Το Δόντι»). Ο χαρακτηρισμός εφηβικό μυθιστόρημα μου αρέσει πάρα πολύ γιατί απευθύνομαι σε μια ηλικία με την οποία συνυπάρχω και δουλεύω καθημερινά. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν πολλοί ενήλικες αναγνώστες, που το βρίσκουν πολύ ενδιαφέρον. Αλλωστε, και τα βιβλία της Αλκης Ζέη και της Ζορζ Σαρρή, οι οποίες είναι σπουδαίες εκπρόσωποι του εφηβικού μυθιστορήματος, διαβάζονται και από το ενήλικο κοινό. Εγώ, για παράδειγμα, διάβασα πρόσφατα τη «Μωβ ομπρέλα» της Ζέη.

Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο, ενόσω γράφατε τον «Σήφη»;

Σαφέστατα το τέλος. Είχα, κυριολεκτικά, σκάσει. Δεν ήξερα τι να τον κάνω τον Σήφη. Είχα φτάσει σε ένα σημείο που όλοι θα περίμεναν ένα χάπι εντ. Το συζητούσα με τον άνδρα μου, με τον οποίο είμαστε στο ίδιο σχολείο -είναι γυμναστής (σ.σ. η ιδιότητά του έχει κάποια σχέση με την ιστορία)- και μου είπε ότι αντικειμενικά με τον Σήφη δεν μπορούν να γίνουν θαύματα. Ούτε να τον αγκαλιάσουν όλοι, αλλά ούτε και να καταλήξει μονάχος. Και το λέω αυτό, γιατί τα παιδιά αναπτύσσουν από μόνα τους διάφορους μηχανισμούς άμυνας απέναντι στους άλλους, γι' αυτό βλέπουμε ότι ο Σήφης νιώθει μια χαρά. Το πρόβλημα, τελικά, το έχουν οι άλλοι, γιατί ο ίδιος αποκτά σιγά-σιγά κάποια κλειδιά για να τους «ξεκλειδώνει».

Επιχείρησα, λοιπόν, με το τέλος που έδωσα στην ιστορία του Σήφη να καταδείξω ότι εμείς οι «κανονικοί» προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτά τα παιδιά, είτε τυπικά -με λογοθεραπείες κ.λπ. είτε ουσιαστικά -να τα κάνουμε να μας μοιάσουν ως εκεί που δεν πάει άλλο.

Το μήνυμα πίσω από το τέλος, στο οποίο κατέληξα, είναι ότι περιμένουμε να αλλάξουν οι άλλοι χωρίς να αλλάζουμε εμείς. Αν αλλάξουμε εμείς, όμως, η αλλαγή στους άλλους θα είναι μεγαλύτερη.

«Βρήκε γκόμενο η μαμά» λέει κάπου ο Σήφης. Μια ατάκα με την οποία γέλασα, όπως και με πολλές άλλες. Το βιβλίο σας, καίτοι θίγει ένα στενάχωρο θέμα, βγάζει γέλιο.

Βγάζει γέλιο γιατί ακριβώς εμπεριέχει αυθεντικούς διαλόγους. Διαλόγους, τους οποίους έχω ακούσει και χρειάστηκε να καταγράψω εκείνη τη στιγμή για να μη χάσουν τίποτα από τον αυθορμητισμό τους. Είναι πραγματικές ατάκες των παιδιών. Είναι κοντά στη γλώσσα τους και εμένα επειδή συναναστρέφομαι τόσες ώρες με παιδιά είναι πολύ εύκολο να μιλάω σαν συνομήλική τους. Δεν θέλω με τίποτα να μαυρίσει η ψυχή του αναγνώστη με τον Σήφη. Θέλω να τον προβληματίσω, αλλά όχι να του κάνω μάθημα. Να σκεφτεί την άλλη άποψη. Αυτό θέλω.

«Η ένταξη ξεκινά από το προαύλιο»

Πώς αντιμετωπίζουν οι μαθητές σας το γεγονός ότι είστε και συγγραφέας;

Το χαίρονται. Ανεβάσαμε, μάλιστα, το προηγούμενο βιβλίο μου ως θεατρικό, ενώ στην πρώτη παρουσίαση του Σήφη, στη Σαλαμίνα, η καθηγήτρια των Γαλλικών, που ασχολείται με τη δραματοποίηση κειμένων, μου είπε ότι ο Σήφης ενδείκνυται για θεατρική διασκευή. Μάλιστα, είχε την ιδέα να το επενδύσουμε με τη μουσική του Γιώργου Δίπλα, καθώς της είχα κάνει δώρο το σιντί του «Υλικά θεάτρου», και της άρεσε πολύ.

Πώς οφείλουν να στέκονται γονείς, εκπαιδευτικοί και συμμαθητές έναντι του θέματος της διαφορετικότητας και της αποδοχής της;

Πρέπει να θεωρούν ότι η διαφορετικότητα είναι η ομορφιά της ζωής. Αυτά τα «διαφορετικά» παιδιά έχουν φοβερές καλλιτεχνικές τάσεις. Και ξέρετε, η ένταξη ξεκινάει από το προαύλιο. Από την αθλητική ομάδα, για παράδειγμα, που θα τα διαλέξει ως μέλη της. Από τον ρόλο που θα τους ανατεθεί σε μια παράσταση. Τότε νιώθουν σημαντικά. Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι όταν ένα παιδί είναι διαφορετικό δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο καλό. Μάλιστα, σε αυτό έχω μεγάλη εμπειρία γιατί έχω παντρέψει το βιβλίο με ένα εργαστήριο ρητορικής.

Θα μας πείτε για το εργαστήριο ρητορικής;

Με αυτό έχουμε πάει στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, στην Πάτρα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, στο 4^ο φεστιβάλ Παιδικού-Νεανικού Βιβλίου στον Βόλο και σε κάποια σχολεία στη Σαλαμίνα, ενώ έπεται συνέχεια.

Το εργαστήριο αποσκοπεί στο να παίρνουν θέση τα παιδιά για ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη διαφορετικότητα. Τίτλος του είναι «Ο Σήφης λέει…». Για παράδειγμα: «Ο Σήφης λέει οι μαθητές που κάνουν ορθογραφικά λάθη είναι λιγότερο έξυπνοι από τους άλλους». Ζητώ, λοιπόν, από τα παιδιά να πάρουν θέση πάνω σ' αυτή τη φράση, κάνοντας βήματα δεξιά ή αριστερά, ανάλογα με το αν συμφωνούν ή όχι. Τους μοιράζω πράσινα και κόκκινα σημαιάκια και τους προτρέπω να μου εξηγήσουν. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έχει αναδειχτεί μέσα από τα λεγόμενά τους. Σκοπός αυτής της διαδικασίας, εν ολίγοις, είναι να δουλεύουμε τα κοινωνικά πρότυπα, να παίρνουμε θέση στα θέματα που προκύπτουν στη σχολική ζωή, να μη θεωρούμε άκριτα ότι κάτι είναι απολύτως σωστό και να ακούμε τη διαφορετική από τη δική μας άποψη.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ