Τσούκας: Θεσμικός ρατσισμός στην Αστυνομία λένε στη Κύπρο

Αλλοδαποί με χαμηλή οικονομική επιφάνεια, που έχουν ανάγκη την Αστυνομία, ή άλλες κρατικές υπηρεσίες, την έχουν πατήσει, σε απλά λαϊκά ελληνικά, στην Κύπρο. Οι επτά δολοφονίες πέντε αλλοδαπών γυναικών και δύο παιδιών, που είχαν δηλωθεί εξαφανισμένες, κατέδειξαν πρόβλημα θεσμικού ρατσισμού στην Αστυνομία και όχι μόνο.

Σε συνέντευξή του στον «Φιελλεύθερο» Κύπρου, ο Χαρίδημος Τσούκας, καθηγητής Στρατηγικής Διοίκησης και κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών και Διοικητικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, τονίζει ότι οι παραιτήσεις του υπουργού Δικαιοσύνης και του αρχηγού Αστυνομίας ήταν αναγκαίες, αλλά δεν αρκούν από μόνες τους για να αλλάξουν νοοτροπίες και καταστάσεις.

Χρειάζονται γενναία πορίσματα, που να εντοπίζουν τα προβλήματα και να λαμβάνονται υπόψη. Ακριβώς εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα της Κύπρου, αφού δεν υπάρχει κουλτούρα ανάληψης ευθυνών, ακόμα και στο ανώτατο επίπεδο, ενώ κυριαρχεί και διοικητική ανεπάρκεια. Ο κ. Τσούκας, τονίζει επίσης, ότι οι διακυβερνήσεις Χριστόφια και Αναστασιάδη με την απόρριψη των πορισμάτων Πολυβίου η πρώτη και του Συνεργατισμού η δεύτερη, «παιδαγωγούν την κοινωνία και τους θεσμούς του κράτους δικαίου στην ανευθυνότητα». 

-    Εκ των υστέρων, βλέπουμε ότι η Αστυνομία έκανε τραγικά λάθη, στη διερεύνηση των εξαφανισθέντων προσώπων, με αποτέλεσμα να επιτραπεί στον φερόμενο ως δράστη των δολοφονιών επτά προσώπων να συνεχίσει, περίπου ανενόχλητος, για πάνω από δύο χρόνια τη δράση του. Τι φταίει γι’ αυτό; Δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά. Δεν έχουμε στα χέρια μας ένα πόρισμα που να έχει μελετήσει το θέμα και έτσι να μπορέσουμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα. Έχουμε, όμως, κάποια στοιχεία. Και επειδή γνωρίζουμε παρόμοιες υποθέσεις και στο εσωτερικό αλλά και σε άλλες χώρες, μπορούμε να βγάλουμε μερικά προκαταρκτικά συμπεράσματα. 

Ξέρουμε πως δουλεύουν οι γραφειοκρατίες, όπως είναι η Αστυνομία… ότι δηλαδή υπάρχουν πεπερασμένοι πόροι, πίεση εργασίας και κάποιες στερεότυπες αντιλήψεις για το πώς πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους.

Ενώ τυπικά όλοι οι πολίτες είναι ίσοι σε ένα κράτος δικαίου, ο τρόπος που λειτουργούν οι επιμέρους γραφειοκρατίες, εν προκειμένω η Αστυνομία, υποδηλώνει ότι αυτό δεν ισχύει πάντα. Έτσι, λοιπόν, αυτές οι στερεότυπες αντιλήψεις για το τι σημαίνει να είσαι Φιλιππινέζα, τι σημαίνει να είσαι μια αλλοδαπή εργαζόμενη οικιακή βοηθός, επηρεάζουν τον τρόπο που προτεραιοποιεί τις εργασίες του ένας οργανισμός.

Οπότε, αν θεωρήσει ότι ανήκει κανείς σε μια κατηγορία που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως είναι οι Φιλιππινέζες, ή έχει έτοιμη την εξήγηση για φαινόμενα όπως «πήγαν στα κατεχόμενα» κλπ., τότε αυτού του είδους οι υποθέσεις περιέρχονται σε δεύτερη μοίρα, η Αστυνομία δεν αφιερώνει πόρους, χρόνο και ενέργεια στο να τις διερευνήσει. Έτσι ώστε, με την πάροδο του χρόνου, αρκεί να γίνει ένα ατύχημα για να έλθει στην επιφάνεια όλη αυτή η πρακτική. 

Το παράδοξο είναι ότι αυτές οι πρακτικές των οργανισμών δεν έρχονται στην επιφάνεια παρά μόνο όταν συναντήσουμε κρίσεις. Απ’ αυτή την άποψη η κρίση είναι «ευεργετική», γιατί μας αποκαλύπτει τρόπους που λειτουργεί ένας οργανισμός, αλλά δεν το είχαμε συνειδητοποιήσει. Ένα παράδειγμα είναι όταν το 2010 απέδρασε από ιδιωτικό νοσοκομείο ο ισοβίτης Αντώνης Προκοπίου Κίτας. Ήλθαν τότε στην επιφάνεια οι πρακτικές στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, ανεπαρκέστατες πρακτικές ασφάλειας. Ήλθαν στην επιφάνεια τα απίθανα προνόμια, που απολάμβανε ο Κίτας όταν ήταν στο ιδιωτικό νοσοκομείο. Όταν τα ανέφεραν αυτά οι δεσμοφύλακες στους ανωτέρους τους, εισέπρατταν την απάντηση «μην ασχολείστε με αυτά, κρύψτε να περάσουμε».

-    Δηλαδή αν είσαι αλλοδαπός και με χαμηλή οικονομική επιφάνεια, την πάτησες… Ναι, σε απλά λαϊκά ελληνικά, την πάτησες. Και αυτό δεν ισχύει μόνο στην Κύπρο. Το είδαμε και στην Αγγλία, με τη δολοφονία ενός εφήβου το 1993, του Στίβεν Λόρενς. Ένας μαύρος έφηβος δολοφονήθηκε αναίτια, σε μια στάση λεωφορείου στο νότιο Λονδίνο. Η Αστυνομία, μετά που διερεύνησε το γεγονός, κατηγορήθηκε ότι επέδειξε μεροληψία στην έρευνα. Στην επιφάνεια ήλθαν πρακτικές της Αστυνομίας έναντι της μαύρης μειονότητας του Λονδίνου, οι οποίες ήταν κάθε άλλο παρά κολακευτικές. Να το πούμε πολύ απλά. Όταν είσαι αδύναμος, οικονομικά, πολιτισμικά, ή οτιδήποτε άλλο, η αλήθεια είναι ότι, τις περισσότερες φορές, είσαι η τελευταία προτεραιότητα γι' αυτούς που παίρνουν αποφάσεις.

Εμπεδωμένη νοοτροπία

-    Τίθεται ζήτημα θεσμικού ρατσισμού στην Κύπρο, όπως λέγεται και δημόσια; Υπάρχει θέμα. Αυτή ήταν η φράση που χρησιμοποίησε η επιτροπή ΜακΦέρσον στο πόρισμα για τη δολοφονία του Λόρενς. Ήταν πολύ τολμηρό το πόρισμά της. Ο ΜακΦέρσον, ένας σεβαστός δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, χρησιμοποίησε την κοινωνιολογική φράση «θεσμικός ρατσισμός», για να τονίσει ότι δεν ήταν ένα τυχαίο μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά κάτι που παρήχθη από μία εμπεδωμένη νοοτροπία, κουλτούρα, στο εσωτερικό της Αστυνομίας.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έπαυσε τον Αρχηγό Αστυνομίας ο ΠτΔ (επιστολή)

-    Αφορά μόνο την Αστυνομία ή και ευρύτερα την κοινωνία; Όχι, αφορά γενικότερους οργανισμούς. Αλλά με την Αστυνομία είμαστε πάντα πολύ ευαίσθητοι για ένα σημαντικό λόγο. Έχει το μονοπώλιο της βίας. Στην Αστυνομία πάμε για πολύ δυσάρεστα πράγματα συνήθως, για κλοπές, δολοφονίες… Αντιλαμβάνεστε ότι εκεί διακυβεύονται πολλά πράγματα. Όταν αναφέρεις ότι κάποιος εξαφανίστηκε και η Αστυνομία δεν του δίνει την πρέπουσα σημασία έχει τεράστιες συνέπειες. Ενώ όταν πάω, ας πούμε, στο Γραφείο Ευημερίας, ή πάω σε μια άλλη υπηρεσία του κράτους για να βγάλω διαβατήριο, για παράδειγμα και δεν μου δίνουν την πρέπουσα σημασία, εκεί δεν διακυβεύονται πολλά πράγματα.

-   Έπρεπε να παραιτηθούν ο υπουργός Δικαιοσύνης και ο αρχηγός της Αστυνομίας. Βεβαίως και έπρεπε. Σ' ένα στοιχειωδώς ευαίσθητο κράτος δικαίου πρέπει οι επικεφαλής της υπηρεσίας αυτής να αναλάβουν την ευθύνη. Μιλάμε για πολιτική ευθύνη, απ’ ότι γνωρίζουμε κι όχι για προσωπική ευθύνη. Η πολιτική ευθύνη έχει για μένα συμβολικό χαρακτήρα. Σ' ένα κράτος δικαίου, τι θέλουμε; Θέλουμε την εξουσία να λογοδοτεί. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει, ότι με την ίδια άνεση που ο υπουργός θα υπερηφανευτεί αύριο ότι εξιχνιάστηκαν τόσες υποθέσεις στην Αστυνομία και θα πιστωθεί αυτό το θετικό γεγονός της καλής λειτουργίας μιας υπηρεσίας, θέλουμε να συμβεί και το ακριβώς αντίστροφο. Όταν πάει κάτι στραβά, έστω κι αν δεν έχει προσωπική ευθύνη ο υπουργός, θέλουμε να αναλάβει την ευθύνη. Διαφορετικά, αν δεν λειτουργεί η λογοδοσία, δεν έχουμε λόγο να εμπιστευόμαστε τους εκάστοτε κρατούντες.

Συγκάλυψη και ατιμωρησία

- Βλέπετε βούληση για να αλλάξουν αυτά τα πράγματα; Όχι. Δεν υπάρχει τέτοια σοβαρή βούληση. Είναι αστείο να πιστεύει κανείς ότι με έναν πρόεδρο σαν τον Χριστόφια παλαιότερα, ή τον Αναστασιάδη σήμερα, υπάρχει βούληση για να αλλάξουν τα πράγματα. Το μόνο που κάνουν είναι επικοινωνιακή διαχείριση. Για να δεχθείς να αλλάξεις τα πράγματα, πρέπει να ξεκινήσεις με την παραδοχή ότι έχεις πρόβλημα. Αλλιώς, λειτουργείς όπως ο αλκοολικός που αρνείται να συνειδητοποιήσει ότι έχει πρόβλημα. Στο πόρισμα Πολυβίου, στη σελ. 590, αναφέρεται επί λέξει: «Υπάρχει αίσθηση μεταξύ μεγάλου μέρους των πολιτών ότι η επίσημη πολιτεία δεν ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, ότι τα περισσότερα αξιώματα κατέχονται από άτομα, όχι με βάση την αξία, αλλά κομματικά κριτήρια. Αντί ευθύνης, υπάρχει στα μάτια μεγάλου μέρους των πολιτών συγκάλυψη και ατιμωρησία». Αν αυτά τα πράγματα σου τα λένε επίσημα πορίσματα πρέπει κάτι να κάνεις. Πρέπει να το διορθώσεις. Αλλά αυτό συνεπάγεται πολιτικό κόστος, για όποιον θέλει να ξεκινήσει μια τέτοια αλλαγή. Πρέπει να μειώσει την παρέμβασή του στο κράτος. Δεν το βλέπουμε αυτό. Όταν διορίζουν, ας πούμε, Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας με τι κριτήρια τον διορίζουν; Να είναι φιλικός προς την κυβέρνηση και να μην δημιουργεί προβλήματα. Κάτι αντίστοιχο θα γίνει και αύριο, είμαι σίγουρος, με τον διορισμό του νέου Γενικού Εισαγγελέα από τον κ. Αναστασιάδη.

Αντικείμενο κομματικής αντιδικίας η δημόσια υπηρεσία

- Τι να το κάνει κανείς, όμως, όταν τα πορίσματα όλων αυτών των προαναφερθέντων κυπριακών επιτροπών αμφισβητήθηκαν…  Απορρίφθηκαν τα πορίσματα απ’ αυτούς που έπρεπε να τα λάβουν υπόψη. Η στάση Χριστόφια το 2011, όπως και η στάση Αναστασιάδη τώρα, παιδαγωγούν την κοινωνία και τους θεσμούς του κράτους δικαίου στην ανευθυνότητα. Διότι ο Χριστόφιας και ο Αναστασιάδης έσκισαν τα πορίσματα που απέδιδαν ευθύνες σε υπουργούς τους, ή στους ίδιους, ή και τα δύο. Αυτό είναι μείζον θέμα για το πώς λειτουργούν οι πολιτικοί μας ηγέτες.

- Τίθεται και το ερώτημα αν στην Κύπρο υπάρχει αποτελεσματική κουλτούρα διοίκησης, ευθύνης και όλα όσα περιμένει κανείς από ένα σύγχρονο κράτος; Όχι όσο θα θέλαμε. Εκτός από την απόρριψη πορισμάτων, βλέπουμε συχνά δημόσιες υπηρεσίες να αρνούνται να συνεργάζονται με τον Γενικό Ελεγκτή. Βλέπουμε να αναλαμβάνεται πολλές φορές η ευθύνη εικονικά, ή και καθόλου. Αλλά και όταν αναλαμβάνεται, να μην ολοκληρώνεται με μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να αλλάξουν τα πράγματα. Αυτό είναι θέμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Το συσχετίζω με τον κομματισμό που υπάρχει στην κυπριακή δημόσια διοίκηση. Είναι πάντοτε αντικείμενο κομματικής αντιδικίας η δημόσια υπηρεσία. Κι αυτό δημιουργεί τεράστια προβλήματα.

Προβλήματα υπανάπτυκτης χώρας
 

- Τι λέει επ’ αυτού η διεθνής εμπειρία, σε σχέση με την κομματοκρατία στη δημόσια διοίκηση; Αυτό δεν είναι θέμα της Βόρειας Ευρώπης. Είναι θέμα του ευρωπαϊκού νότου με πρωταθλητές την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία σε κάποιο βαθμό και την Ισπανία. Ο βορράς μας δίνει τα καλά παραδείγματα, είναι σημείο αναφοράς. Παρακολουθώ τον αγγλόφωνο κόσμο πάνω από τριάντα χρόνια. Ουδέποτε η κρίση στην Αστυνομία, τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Πυροσβεστική έγιναν αντικείμενο κομματικών αντεγκλήσεων. Εκεί οι πολιτικοί ερίζουν για άλλα πράγματα, όπως τη φορολογία, την εξωτερική πολιτική, το ρόλο του κράτους, τις οικονομικές επιλογές, το κοινωνικό κράτος κλπ. Αυτά είναι τα πραγματικά αντικείμενα διαφωνίας σε μια ώριμη φιλελεύθερη δημοκρατία. Όταν εμείς «αναγκαζόμαστε» να διαφωνούμε για το αν ήταν σωστές οι μεταθέσεις, ή οι κρίσεις, στην Αστυνομία, δηλώνει ότι έχουμε προβλήματα τα οποία δεν αντιμετωπίζουν οι ανεπτυγμένες χώρες. Τα προβλήματά μας είναι άλλης τάξεως, είναι προβλήματα μιας υποανάπτυκτης ή αναπτυσσόμενης χώρας. Το οποίο είναι πολύ μελαγχολικό να το διαπιστώνει κανείς.

- Αυτή η προχειρότητα, η έλλειψη επαγγελματισμού, που αναφέρατε, πόσο επηρεάζουν τις αποφάσεις σε άλλα ζητήματα, ας πούμε σε εθνικά ζητήματα, όπως το Κυπριακό, η οικονομία, η αποτελεσματική παρουσία της Κύπρου σε διεθνή φόρα; Τι να πρωτοθυμηθώ. Να θυμηθώ τον τρόπο με τον οποίο ενήργησε η Βουλή απέναντι στη Λαϊκή Τράπεζα. Δεν είχαν διαβάσει, λέει, μια σελίδα του νομοσχεδίου για την ενίσχυση της Λαϊκής με το ΕΛΑ. Υπάρχει μια απίστευτη προχειρότητα στο πώς νομοθετούνται αποφάσεις, πώς λαμβάνονται αποφάσεις. Μας το είπε και η Επιτροπή Πική. Μας είπε για τρόπο με τον οποίο ενεργούσε η κυβέρνηση Χριστόφια. Δεν είναι κομματικό το θέμα, απλώς αυτή ήταν στα πράγματα τότε. Στη σελ. 155 του πορίσματος, η Επιτροπή αναφέρεται στο πώς λειτουργούσε το Υπουργικό Συμβούλιο. Κανείς δεν τολμούσε να πει στον Πρόεδρο μια διαφορετική γνώμη. Κυριαρχούσε πάντοτε η υπεράσπιση κομματικών συμφερόντων έναντι των αντιπάλων. Μας δείχνει ότι ο τρόπος που λαμβάνονται οι αποφάσεις στο ανώτατο επίπεδο της χώρας είναι εξαιρετικά ερασιτεχνικός, κομματοκρατικός και δεν συνάδει με την καλώς νοούμενη λειτουργία της κυβέρνησης, που είναι υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Το είδαμε και με τον Συνεργατισμό. Το σχετικό πόρισμα κάνει αναφορές στον τρόπο που λαμβάνονταν οι αποφάσεις, τους διορισμούς που έκανε ο υπουργός Οικονομικών κλπ. Με λίγα λόγια, βλέπουμε ένα μοτίβο αποφάσεων του κυπριακού κράτους από τα ανώτατα επίπεδα μέχρι χαμηλότερες βαθμίδες λήψης αποφάσεων, όπου υπάρχει ερασιτεχνισμός, κομματοκρατία, αναβολή λήψης αποφάσεων και παραπομπή στο μέλλον. Αυτό δημιουργεί κολοσσιαία προβλήματα, την οικονομική χρεοκοπία της χώρας, την απόδραση ενός κρατουμένου ή τη φρικιαστική δολοφονία ελλειπόντων προσώπων.
Από το http://www.philenews.com/