Καθρέφτη καθρεφτάκι μου πόσο ρατσιστής είμαι;

"Μέτρο στον ρατσισμό ή ένας κόσμος δίχως ρατσισμό;"

Γράφει η Μαρία Τσαγγάρη, φιλόλογος
 

«…Τον έχω απέναντι μου, ίδιος εγώ, και τον ρωτάω κατάμουτρα «είσαι ρατσιστής;» Διστάζει να απαντήσει, παίρνει μια βαθιά ανάσα και μου απαντάει διπλωματικά: «εξαρτάται». Τον κοιτάζω κατάματα και συνεχίζω να επιμένω, θέλω να καταλάβω, προσπαθώ, οι κόρες των ματιών μου ανοιγοκλείνουν σαν να βλέπουν κάτι αποκρουστικό…»

Ο ρατσισμός υπάρχει παντού, σιγοβράζει μέσα μας και περιμένει την κατάλληλη ώρα να εκδηλωθεί. Η μονολεκτική απάντηση, ναι ή όχι δηλαδή, στο ερώτημα αν είσαι ρατσιστής ή ρατσίστρια πολλές φορές βγαίνει δύσκολα από τα χείλη μας. Είναι περίεργο δεν νομίζετε; Μια καταφατική απάντηση είναι κατακριτέα, μία αρνητική απάντηση ενδέχεται να μην είναι αληθινή και μία ουδέτερη υποβόσκει πολλά.Το φαινόμενο αυτό αδιαμφισβήτητα δεν είναι χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας όμως δεν το καθιστά λιγότερο λυπηρό. Είναι κατανοητό η οικονομική κρίση της χώρας, η παγκόσμια ανασφάλεια, το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα στους κόλπους της Ελλάδας να μας κάνει καχύποπτους και υπερπροστατευτικούς σε πολιτισμικό αλλά και εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, ο ρατσισμός περικλείει πολλά ζητήματα και από ότι φαίνεται είναι βαθιά ριζωμένος μέσα μας. Η απάντηση λοιπόν ποτέ δεν θα είναι εύκολη (εξαιρούνται τα φανατικά στοιχεία!) είναι ένα τεράστιο, πολύπλοκο και σύνθετο πρόβλημα.

Αρχικά, ας συμφωνήσουμε πως ρατσισμός είναι γενικά κάθε υποτιμητική σκέψη ή πράξη για τον συνάνθρωπο μας η οποία προσβάλλει την ατομικότητα του και την ύπαρξή του. Ειδικότερα και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία κάθε εκδήλωση μισαλλοδοξίας, εχθρότητας, εμπάθειας και χρήση βίας απέναντι σε ένα άτομο ή ομάδα ατόμων με διαφορετικά ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά από αυτά που συνηθίσαμε να αποδεχόμαστε όπως το φύλο, η σεξουαλική ταυτότητα, η θρησκεία, το χρώμα δέρματος, η καταγωγή, το «πορτοφόλι» και η αναπηρία είναι ρατσισμός. Επομένως καταλήγουμε πως ο ρατσισμός έχει πολλά πρόσωπα τα οποία  προκύπτουν σαφώς από στερεότυπα και προκαταλήψεις που ενισχύονται λόγω πολιτιστικών, κοινωνικών, οικονομικών και εθνικών συμφερόντων.

Ωστόσο, τι είναι αυτό μας κάνει ρατσιστές; Με κάνει άραγε ρατσιστή/ρατσίστρια να πιστεύω ότι κινδυνεύω από ένα σκουρόχρωμο άνθρωπο που περπατάει μαζί μου στο ίδιο πεζοδρόμιο, να κατηγορώ ένα ξένο αβίαστα από ότι έναν Έλληνα για μία κλοπή, ένα έγκλημα, να κατηγορώ για ένα ατύχημα που βλέπω στον δρόμο μια γυναίκα, έναν ανάπηρο για ανικανότητα, έναν ομοφυλόφιλο αισχρό κ.ο.κ.; Η αλήθεια είναι ότι «η γενίκευση είναι το πρώτο βήμα προς τον ρατσισμό» και αυτό είναι η εύκολη λύση γιατί μας ικανοποιεί το εγώ μας, ενισχύει την αυτοπεποίθησή μας και επιταχύνει την είσοδο μας στην μεγάλη μερίδα του «εμείς» και οι «άλλοι». Έτσι συχνά και πολλές φορές ασυνείδητα υιοθετούμε  συμπεριφορές που προσβάλλουν, υποτιμάνε, περιθωριοποιούν και πληγώνουν τον συνάνθρωπό μας. 
Ο ρατσισμός λοιπόν δεν είναι ένας. Δεν υφίσταται το «είμαι και δεν είμαι ρατσιστής, εξαρτάται…». Οι σκέψεις και οι πράξεις μας καθορίζουν το εγώ μας και την κοινωνία που θέλουμε να ζούμε.

Ο ρατσισμός επιφέρει μόνο δεινά. Είναι απορίας άξιον ενώ η παγκοσμιοποίηση επέφερε την ανάμειξη των λαών, η τεχνολογία κατέρριψε κάθε εμπόδιο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, το εκπαιδευτικό σύστημα εξοπλίζει τους νέους με ιδανικά και αξίες όπως τον διάλογο, την ισότητα και τον σεβασμό γιατί ακόμα ο ρατσισμός φωλιάζει μέσα μας; Γιατί δεν μπορούμε να συνυπάρχουμε με τον «άλλον» ή απλά να τον αποδεχτούμε κάτω από τον ίδιο ουρανό και να του δείξουμε τον σεβασμό που του αρμόζει;

Σε αυτό το σημείο πρέπει να κοιτάξουμε στον καθρέφτη το είδωλο μας και να αναρωτηθούμε σε ποιο κόσμο θέλουμε η νέα γενιά να μεγαλώσει τα παιδιά της. Πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας χωρίς αυτές τις σκέψεις να δηλητηριάζουν το μέσα μας…