Ο (μυστικός) θρίαμβος του συμφώνου συμβίωσης

Ελευθερία Κόλλια από το protagon 
Το λες και θρίαμβο, κι ας παραμένει άγνωστος μέχρι σήμερα. Τα ζευγάρια που επιλέγουν να πορευθούν από κοινού σε τούτη τη ζωή, επιλέγοντας το σύμφωνο συμβίωσης, έχουν σχεδόν οκταπλασιαστεί μέσα στα τελευταία τρία χρόνια! Το ομολογεί το υπουργείο Εσωτερικών, στην επίσημη ιστοσελίδα του. Το 2013 τα σύμφωνα συμβίωσης που είχαν συναφθεί ήταν μόλις 482. Το 2014 άρχισαν δειλά-δειλά να ανεβαίνουν στα 1.568 και το 2015 στα 2.535. Το 2016, έφθασαν τα 3.678, ενώ μέσα στους τρεις πρώτους μήνες του 2017 υπεγράφησαν 1.094, στοιχείο που δείχνει ότι ως το τέλος της χρονιάς μπορεί να υπάρχει αύξηση της τάξης του 10% – 15%. Κάτι συμβαίνει κάτω από τη μύτη μας, στα συμβολαιογραφικά γραφεία… 
Μπορούμε άραγε να μιλάμε για κοινωνική τάση; Είναι ολοφάνερο ότι ολοένα και περισσότεροι επιλέγουν να δεσμευθούν ησύχως, χωρίς συμβολισμούς και τελετές, με τρόπο που έχει σημαντικές διαφορές ακόμη και με τον πολιτικό γάμο, την απλούστερη οδό μέχρι σήμερα. To Protagon μίλησε με τον Σεραφείμ Σεφεριάδη, αναπληρωτή καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, τον Δημήτρη Σταθόπουλο, δικηγόρο, τον Ανδρέα Βαρελά, αντιδήμαρχο στον δήμο Αθηναίων αλλά και ζευγάρια, ομόφυλα και μη, που τίμησαν το σύμφωνο, καταγράφοντας κάποια από τα μυστικά του στην Ελλάδα του 2017. 
– Η ψήφιση του συμφώνου συμβίωσης τον Δεκέμβριο του 2015 έδωσε ώθηση στον θεσμό, επεκτείνοντας τον και στα ομόφυλα ζευγάρια. Η δημόσια συζήτηση, οι αντεγκλήσεις, ο θόρυβος γύρω από το σύμφωνο το επικαιροποίησαν στη συνείδηση του κόσμου. Νέα πρότυπα κυριαρχούν, το πολιτισμικό μοντέλο έχει αλλάξει ριζικά, και στη λογική του συμφώνου συμβίωσης αντανακλάται η ευελιξία που απαιτούν οι χαλεποί καιροί του 21ου αιώνα. 
– Το σύμφωνο δεν είναι πλέον «του διαβόλου». Παρά το ρεσιτάλ του μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ, που συσχέτιζε – κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου – τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης με τον αυτοκράτορα της Ρώμης Νέρωνα, οι ειδικοί διαβλέπουν σαφή υποχώρηση της θρησκευτικής επιρροής στο ζήτημα. Η Εκκλησία δεν έχει πάντως λόγο να ανησυχεί: οι γάμοι παραμένουν ασυναγώνιστοι. Πέραν του ότι ο θρησκευτικός κρατά διαχρονικά τα σκήπτρα, όλοι οι γάμοι του 2016 έφθασαν τους 50.457. Και τα διαζύγια τα 12.422, αλλά αυτό είναι άλλης τάξεως θέμα. Η «Εκκλησία» χωράει εξάλλου και στο σύμφωνο συμβίωσης, καθώς υπάρχουν σχετικά δυο τύποι εγγράφων προς υπογραφή από το ζευγάρι ∙ ένας που ενέχει τη δήλωση του θρησκεύματος και άλλος που την παρακάμπτει. 
– Για τους ειδικούς επιστήμονες, το μέτρο ήταν υπερώριμο, το αίτημα υπήρχε από καιρό, τα πράγματα δεν άλλαξαν από τη μια στιγμή στην άλλη. Κοινώς, «σαν να είχε μαζευτεί κόσμος πολύς, άνοιξε η πόρτα και ξεχύθηκαν όλοι έξω». Νέα πρότυπα κυριαρχούν, το πολιτισμικό μοντέλο έχει αλλάξει ριζικά, και στη λογική του συμφώνου συμβίωσης αντανακλάται η ευελιξία που απαιτούν οι χαλεποί καιροί του 21ου αιώνα. Είναι πολλοί πλέον αυτοί που αδυνατούν αντικειμενικά να σχεδιάσουν μια ζωή βασισμένη στην παραδοσιακή δομή γάμου. Το σύμφωνο εξασφαλίζει πολλά, εκατέρωθεν, στους δυο συντρόφους, είναι όμως και λιγότερο δεσμευτικό από οποιαδήποτε άλλη επίσημη λύση.
 – Καταρχάς, λύεται πιο εύκολα. Δεν απαιτείται καν δικαστική απόφαση. Η λύση επιτυγχάνεται με μονομερή –συμβολαιογραφική πάντα– δήλωση. Αν παρέλθουν τρεις μήνες από την επίδοση της δήλωσης στην άλλη πλευρά, το σύμφωνο έχει κάνει φτερά. Και ο δεσμός, επίσης. 
 – Η ευκολία του συνδυάζεται με το χαμηλότατο κόστος του. Ένας πολιτικός γάμος στοιχίζει περί τα 150 ευρώ, το σύμφωνο μόλις 100 ευρώ_ πόσο να πάρει πια ο συμβολαιογράφος για μία απλή πράξη; Δεν είναι άρα μόνο η ιδεολογική στάση απέναντι στο ζήτημα, είναι ίσως και η πρακτική πλευρά του ζητήματος που ωθεί ζεύγη σε μία τέτοια επιλογή. 
 – Θα ήταν παρακινδυνευμένο να μιλήσει κανείς για ανθρωπογεωγραφία του συμφώνου συμβίωσης, αφού τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών είναι ποσοτικά και όχι ποιοτικά. Το ρεπορτάζ δείχνει ωστόσο ότι από όλα έχει ο μπαξές. Οπως ακριβώς και στον παραδοσιακό γάμο. Υπάρχουν ασφαλώς ομόφυλα ζευγάρια που βρήκαν τρόπο να επισημοποιήσουν τη σχέση τους, κάποιοι που μπόρεσαν επιτέλους να αποκαταστήσουν τον άνθρωπο της ζωής τους, σε ζητήματα κληρονομικά, φορολογικά, οικονομικά τέλος πάντων, και άλλοι πιο ρομαντικοί που πάντα ήθελαν τη βέρα στο δεξί. Το facebook είναι γεμάτο με ευχές «να ζήσετε», στον απόηχο συμφώνων, και δεκάδες like, κάτω από χέρια πλεγμένα, με τη βασίλισσα των δαχτυλιδιών – σύμβολο αιωνιότητας και απόλυτης ένωσης να ξεχωρίζει. – Ποιος είπε ότι το σύμφωνο είναι πάντα χαμηλού προφίλ; 
Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Ζευγάρι το επέλεξε, χωρίς να απαρνηθεί τα συμπαρομαρτούντα∙ τη γαμήλια δεξίωση, την τούρτα και τις μπουκιές σταυροβελονιά, τα πιρούνια που χτυπάνε στο ρυθμό του αιτήματος φιλιού. Τη συμβολαιογραφική πράξη ακολούθησε πάρτι που ανέστησε και πεθαμένους. «Γιατί όχι; Σάμπως γιορτή δεν είναι και το σύμφωνο;».