Ομοφυλοφιλία και γνωστοποίηση στην οικογένεια (coming out)

Σύμφωνα με την Cass (1979), η διαδικασία γνωστοποίησης στον περίγυρο της σεξουαλικής ταυτότητας κάποιου ανθρώπου χαρακτηρίζεται από κάποια συγκεκριμένα στάδια τα οποία βέβαια δεν ακολουθούν πάντα την ίδια σειρά:

1) Σύγχυση ταυτότητας.Στα αρχικά στάδια της διαπίστωσης ότι κάποιος έλκεται από το ίδιο φύλο, το άτομο μπορεί να μην αποδέχεται την ομοφυλοφιλική του ταυτότητα να αισθάνεται μπερδεμένο και να ψάχνει παντού επιβεβαίωση ότι είναι ετεροφυλόφιλο.

Ακόμα κι αν έχει κάποιες εμπειρίες με άτομα του ίδιου φύλου, μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ως «straight» που πειραματίζεται ή που έχει κάποιες ομοφυλόφιλες φαντασιώσεις. Στην περίοδο αυτή, μπορεί να διεκδικήσει σχέσεις με άτομα του αντίθετου φύλου, πιστεύοντας πραγματικά ότι τα πράγματα θα πάνε καλά.

2) Σύγκριση ταυτότητας. Σε αυτό το στάδιο, τα άτομα αρχίζουν να αποδέχονται την πιθανότητα της ομοφυλοφιλίας τους. Ίσως να προσπαθούν να δώσουν μια εξήγηση σε αυτό που τους συμβαίνει ή να προσπαθούν να αρνηθούν ότι η ομοφυλοφιλία αποτελεί την κεντρική τους ταυτότητα. Άλλοι ίσως να αποδέχονται την ταυτότητα τους αυτή αλλά να προσπαθούν να κοντρολάρουν την έκφραση της με το να παντρεύονται ,για παράδειγμα ,κάποιο άτομο του αντίθετου φύλου. Τέλος κάποιοι, μπορεί να προσπαθούν να πιέσουν τους εαυτούς τους να αποκτήσουν μια ετεροφυλόφιλη ταυτότητα λόγω συναισθημάτων ενοχής ή ντροπής που βιώνουν.

3)Ανοχή ταυτότητας. Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που νιώθουν έτσι. Αρχίζει να γίνεται πιο δεκτικό σε μια ομοφυλόφιλη ταυτότητα και να σπάει την απόμονωση του προσεγγίζοντας άλλους ομοφυλόφιλους. Στο στάδιο αυτό, μπορεί ακόμα να συνυπάρχουν συναισθήματα ντροπής ή εσωτερικευμένης ομοφοβίας.

4) Αποδοχή ταυτότητας. Συμβαίνει η μετάβαση από την απλή ανοχή της σεξουαλικής ταυτότητας του ατόμου στην αποδοχή. Η ομοφυλόφιλη ταυτότητα βιώνεται από το άτομο ως κάτι θετικό παρά ως κάτι το οποίο πρέπει να ανεχτεί. Η συναναστροφή με την ομοφυλόφιλη κοινότητα αυξάνεται και το άτομο προσπαθεί να αντιμετωπίσει την εσωτερική ένταση που απορρέει από τη μη συμμόρφωση με τα «κοινωνικά πρότυπα». Στο στάδιο αυτό, αρχίζει και η επιλεκτική γνωστοποίηση στον περίγυρο. Το άτομο ίσως να χρειάζεται βοήθεια στο να αποφασίσει το πώς,πότε και σε ποιούς να αποκαλύψει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό.

5)Υπερηφάνεια ταυτότητας. Το άτομο αισθάνεται ότι ο περίγυρος του πρέπει να μάθει «ποιός πραγματικά είναι». Η συνανατροφή με ετεροφυλόφυλους περιορίζεται και το άτομο αγκαλιάζει την «gay κουλτούρα». Πιθανώς να υπάρχει ο διαχωρισμός «εμείς» (gay)  και «αυτοί»(straight).

6) Σύνθεση/συγχώνευση ταυτότητας. Το άτομο συγχωνεύει τη σεξουαλική του ταυτότητα με άλλες πτυχές του εαυτού του. Έτσι, ο σεξουαλικός προσανατολισμός γίνεται μόνο ένα μέρος του εαυτού του παρά ολόκληρη η ταυτότητα του.  Ο διαχωρισμός «εμείς» και «αυτοί» καταλύεται.
Παρόλο που το μοντέλο αυτό διατυπώθηκε πριν από αρκετά χρόνια, πολλοί σύγχρονοι θεραπευτές θεωρούν ότι εξηγεί ικανοποιητικά τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι αποτελεί μια «απόλυτη εξήγηση».

Γνωστοποίηση στην οικογένεια και το φιλικό περιβάλλον

Η γνωστοποίηση της σεξουαλικής ταυτότητας στην οικογένεια συνήθως δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το κοινωνικό στίγμα κατά της ομοφυλοφιλίας είναι ακόμα αρκετά έντονο στην Ελληνική κοινωνία παρά τις όποιες αλλαγές μπορεί να έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια.

Προς το άτομο που σκέφτεται να αποκαλύψει το σεξουαλικό του προσανατολισμό:

Η αποκάλυψη του σεξουαλικού σου προσανατολισμού είναι μια μεγάλη απόφαση που απαιτεί θάρρος και γενναιότητα. Πριν το κάνεις, προσπάθησε να αναλογιστείς τα ακόλουθα:

• Εάν ακόμα δεν έχεις ξεκαθαρίσει μέσα σου τα συναισθήματα σου και αισθάνεσαι θλίψη ή ενοχή, ίσως να ήταν καλύτερο να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου ώστε να αποδεχτείς εσύ πρώτος/η από όλους την σεξουαλική σου ταυτότητα.
• Προσπάθησε να επιλέξεις την κατάλληλη χρονική στιγμή. Λάβε υπόψη την κατάσταση υγείας, τη διάθεση καθώς και άλλα προβλήματα των ανθρώπων με τους οποίους θα ήθελες να μοιραστείς τη σεξουαλικότητα σου.
• Προετοίμασε τον εαυτό σου για κάθε αντίδραση. Οι άνθρωποι στους οποίους θα γνωστοποιήσεις τον προσανατολισμό σου μπορεί να αντιδράσουν με έκπληξη, θυμό ή στεναχώρια. Δώσε τους χρόνο να επεξεργαστούν αυτό που τους είπες. Η πρώτη αντίδραση δε σημαίνει ότι θα παραμείνει ίδια για πάντα. Θυμίσου ότι πολλοί ομοφυλόφιλοι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να αποδεχτούν οι ίδιοι τη σεξουαλικότητα τους.
• Μην αποκαλύψεις τον προσανατολισμό σου κατά τη διάρκεια κάποιου καυγά ή διαφωνίας. Δε θα ήταν ωφέλιμο να κάνεις την οικογένεια σου να νιώσει ένοχη για την ταυτότητα σου διότι δεν ευθύνεται για αυτή.
• Εάν κάποιος από τους φίλους σου σε απορρίψει λόγω της αποκάλυψης που έκανες, προσπάθησε να μην αφήσεις να επηρεαστεί η αυτοεκτίμηση σου. Το να μοιραστείς κάτι τόσο σημαντικό είναι ένα δώρο και μια ψήφος εμπιστοσύνης στον άλλο.Εάν οι φίλοι σου δεν το δούν έτσι, τότε η σχέση που υπήρχε  ίσως να μην ήταν τόσο ουσιαστική.

    Η αποκάλυψη στον περίγυρο ίσως να μην πάει πάντα καλά. Είναι όμως μια εμπειρία που έχει τη δυνατότητα να δράσει απελευθερωτικά.

Προς την οικογένειαΕάν το παιδί σας σας αποκάλυψε πρόσφατα την ομοφυλόφιλη σεξουαλική ταυτότητα του, ίσως να βιώνετε έντονα συναισθήματα έκπληξης, θυμού, απογοήτευσης και να έχετε στο μυαλό σας πολλές αναπάντητες ερωτήσεις όπως για παράδειγμα, το «πώς είναι δυνατό να συνέβη αυτό». Ίσως να βρίσκετε δύσκολο να  το αποδεχτείτε και να θέλετε να πιστεύετε ότι είναι μια περαστική φάση. Τα συναισθήματα και οι απορίες αυτές είναι απόλυτα λογικές.

Παρόλο, που η ομοφυλοφυλία, εδώ και πολλά χρόνια, δεν είναι νόσος, ούτε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ούτε από τη νεότερη ψυχιατρική, το κοινωνικό στίγμα εμμένει δημιουργώντας αρνητικά στερεότυπα για τους ομοφυλόφιλους. Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 3% με 15% του πληθυσμού έχει ομοφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό. Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει μια σύμφωνη γνώμη από την επιστημονική κοινότητα σχετικά με το ποιοί παράγοντες καθορίζουν τη σεξουαλική ταυτότητα.

Εάν νιώθετε συναισθήματα βαθιάς θλίψης για αυτό που σας αποκαλύφθηκε  όπως σα να είχατε βιώσει μια απώλεια,κι  αυτό είναι απόλυτα κατανοητό. Στο μυαλό σας είχατε ονειρευτεί συγκεκριμένα πράγματα για το παιδί σας και τα νέα που μάθατε κλόνισαν τα όνειρα σας αυτά.  Η ζωή του θα είναι ίσως διαφορετική απ?ότι φανταζόσασταν χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα είναι μια ζωή με νόημα ή μια ζωή ευτυχισμένη.

Ίσως να είναι δύσκολο για εσάς να το πιστέψετε αυτό τώρα (δεδομένου όλων των αρνητικών συσχετισμών που φέρνει στο μυαλό η ομοφυλοφιλία) αλλά η εμπειρία δείχνει ότι οι ομοφυλόφυλοι που αποδέχονται την ταυτότητα τους έχουν πολύ πιο ευτυχισμένες ζωές από αυτούς που προσπαθούν να την καταπιέσουν. Αντίθετα, άνθρωποι που προσπαθούν να «σκοτώσουν τα συναισθήματα τους» , εμφανίζουν πολύ συχνότερα κατάθλιψη, άγχος, κατάχρηση  ουσιών και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Αν αναρωτιέστε γιατί το παιδί σας να επιλέξει να είναι ομοφυλόφιλος/η και ταυτόχρονα να αμφιβάλετε τους εαυτούς σας και τον τρόπο που το μεγαλώσατε, ίσως απλά να ρωτάτε την λάθος ερώτηση.
Προσπαθείστε να αναλογιστείτε: Γιατί κάποιος να επιλέξει να είναι κάτι που φέρει τόσο αρνητικό στίγμα και ξέρει ότι πιθανώς να προβληματίσει και να φέρει ντροπή στην οικογένεια του; Γιατί να επιλέξει κάτι που μπορεί να κοστίσει την απόρριψη από αυτούς που αγαπά αλλά και την κοινωνική απόρριψη; Γιατί να επιλέξει μια σεξουαλική ταυτότητα που ο ίδιος βρίσκει δύσκολο να αποδεχτεί πρώτα; Ίσως λοιπόν τελικά να μην το επιλέγει όπως και ένας ετεροφυλόφιλος δεν επιλέγει να είναι ετεροφυλόφιλος.

Η διαδικασία της αποδοχής αυτής της νέας πραγματικότητας είναι δύσκολη γιατί εμπεριέχει συναισθήματα όπως το σοκ, την απογοήτευση ότι τα πράγματα δεν θα γίνουν όπως τα είχατε φανταστεί καθώς και την ανησυχία για το μέλλον του παιδιού σας. Εάν όμως μπορούσατε να το εμπιστεύεστε μέχρι χτές και να αναγνωρίζετε τα χαρίσματα του, θυμηθείτε ότι ακόμα έχετε τον ίδιο άνθρωπο απεναντί σας.

Πηγές:

Cass, V. (1979). Homosexual identity formation: A theoretical model. Journal of Homosexuality, 4 (3), 219-235.
Kort, J. (2008). Gay Affirmative Therapy for the Straight Clinician:The Essential Guide. W. W. Norton & Company