ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ Η χρονιά που τα αδύνατα έγιναν δυνατά

Γράφει ο Κώστας Δουζίνας*

Η φράση «ο πολιτικός χρόνος είναι πυκνός» αποτελεί το μεγάλο κλισέ της εποχής. Αν ακολουθήσουμε τη λογική ενός συστελλόμενου ή διαστελλόμενου χρόνου, το 2015 ήταν για πολλούς ο πιο μακρύς, γοητευτικός αλλά και δύσκολος χρόνος της ζωής μας.

Θυμόμαστε αυτές τις μέρες τον Γενάρη του ΄15. Φαίνεται μακριά, χρόνια πριν, το 2015 ένας χρόνος που μέτρησε για δέκα. Ο χρόνος, γρήγορος ή αργός, μακρύς ή πυκνός, αποτελεί τη διάσταση στην οποία θα κερδηθεί ή θα χαθεί το στοίχημα της Αριστεράς.

Η ηθική της Αριστεράς

Ποιος από αυτούς που εντάχτηκαν στην ανανεωτική Αριστερά στα ’70s και τα ’80s, από τους άλλους που πρόσθεσαν στους «ευρωκομμουνιστές» τα χρώματα του ουράνιου τόξου, το πράσινο της οικολογίας, το μοβ των δικαιωμάτων, το κόκκινο του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης, του άπληστου καπιταλισμού και της λιτότητας, το ροζ των ΛΟΑΤ, ποιος από όλους αυτούς περίμενε ότι θα δει αριστερή κυβέρνηση στη ζωή του; Σίγουρα όχι εμείς οι παλιότεροι.

Οχι όσοι έμειναν πιστοί στις αξίες και τα οράματα του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της «Ευρώπης των λαών» τις δίσεκτες μέρες.

Οχι μόνο δεν περίμενα αλλά ξεπερνούσε τα πιο άγρια και ωραία μου όνειρα ότι μια «μέρα Γενάρη» θα συναντούσα στα Προπύλαια παλιούς συντρόφους από τον Ρήγα και τη Νομική, νέους φίλους από τις αντιστάσεις και το Σύνταγμα, Γάλλους, Γερμανούς και Βραζιλιάνους που δεν ξέραμε αλλά μας μιλούσανε σαν φίλοι απ’ τα παλιά, για να γιορτάσουμε το αδύνατο που γινόταν δυνατό. Εξω από την Ακαδημία βλέπω ένα ηλικιωμένο ζευγάρι.

Ο άντρας σιγόκλαιγε. «Γιατί κλαίτε;» τον ρωτάω. «Δεν περιμέναμε να ζήσουμε τέτοια στιγμή παιδί μου», απαντάει η γυναίκα. «Νυν απολύεις τον δούλο σου δέσποτα» προσθέτει ο άντρας. Ηταν μια μαγική στιγμή. Τη λέγαμε «ιστορική» αλλά πέρα από την Ιστορία υπήρχε η προσωπική συναισθηματική φόρτιση, δάκρυα, αγκαλιές, φιλιά με αγνώστους, χοροί σε καταλάνικους και σκοτσέζικους ρυθμούς, «ο μπέλα τσάο», «παιδιά σηκωθείτε» και «αβάντι πόπολο».

Ποιος από αυτούς τους Μπαχτινικούς κα(ρνα)βαλάρηδες, από αυτούς τους βακχικούς ριζοσπάστες είχε μπει στην Αριστερά γιατί περίμενε να γίνει βουλευτής ή υπουργός, να πάρει θέση ή προαγωγή; Αυτή είναι η απάντηση σ΄όσους λένε ότι «είμαστε όλοι ίδιοι».

Το ηθικό πλεονέκτημα, το ήθος της Αριστεράς, δεν βρίσκεται μόνο το μαρτυρικό της παρελθόν και τα καθαρά της χέρια. Ενώ η επαγγελματική αποκατάσταση ήταν και παραμένει βασικός λόγος ένταξης στα άλλα κόμματα –κυβέρνηση-λάφυρο και κράτος-μηχανισμός εξυπηρέτησης πελατών–στην Αριστερά ενταχτήκαμε για απλές αξίες και πολύπλοκες ιδέες.

Ιδέες που βγαίνουν από μακρόχρονες αναγνώσεις, αγώνα σισύφειο με δυσνόητες θεωρίες –Μαρξ, Φρόιντ, Φουκό, Ντεριντά–, ατέρμονες και έντονες συζητήσεις, θεωρητικές αστοχίες και πολιτικές ήττες. Αποτύχαμε, θα αποτύχουμε ξανά, θα αποτύχουμε καλύτερα. Ισως και να πετύχουμε κάτι. Δεν ξέρω κανέναν αριστερό παλιάς κοπής που εντάχθηκε στην Αριστερά γιατί περίμενε τη βασιλεία των ουρανών στον επίγειο βίο ή, τέλος πάντων, μια δουλειά σε κρατικό νοσοκομείο.

Με κάνει να θυμώνω λοιπόν όταν δίνεται ευκαιρία –υποκριτικά, κακόπιστα, στηριγμένη σε ψεύτικα ή παραποιημένα στοιχεία– σ’ αυτούς που η πολιτική και η προπαγάνδα ήταν επάγγελμα προς βιοπορισμό εαυτών και αλλήλων να υπονοούν ότι ο Μανιός, η Χριστοδουλοπούλου, η Αναγνωστοπούλου ή ο Μπαλαούρας έδωσαν τη ζωή τους στην Αριστερά γιατί περίμεναν ανταμοιβή. Θαύματα λοιπόν γίνονται ακόμη. Ο Γενάρης του ’15, ο Ιούλης με το Οχι, πιο σεμνά ο Σεπτέμβρης ήταν τέτοιο θαύμα. Ανάμεσα το πραξικόπημα, η εκβιασμένη συμφωνία, η διάσπαση.

Το ’15 η χρονιά που ζήσαμε τα όνειρα μας επικίνδυνα, φτάνοντας στο κατώφλι της ψυχαναλυτικής jouissance, της έντονης απόλαυσης πέρα από κάθε όριο που ακολουθείται αναπόσπαστα από δέος και τρόμο. Οσοι φίλοι έμειναν έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ, όσοι τον άφησαν και σήμερα τον καταριούνται αντί να κριτικάρουν από μέσα βοηθώντας να ισιώνει το τιμόνι, θα παραμείνουν στο περιθώριο που επέλεξαν. Οταν η πρώτη φορά Αριστερά –όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη την Ευρώπη– χτύπησε παγόβουνο και χρειαζόταν όλους τους ναύτες στους σταθμούς συναγερμού αυτοί πήδηξαν στις βάρκες της ιδεολογικής καθαρότητας.Είχαμε πέρσι δύο πρωτοτυπίες: τον νομικό και τον νομισματικό δρόμο στον σοσιαλισμό. Τώρα προστέθηκε τρίτη, το αδιέξοδο στον κομμουνισμό.

Οχι μόνο δεν περίμενα αλλά ξεπερνούσε τα πιο άγρια και ωραία μου όνειρα ότι μια «μέρα Γενάρη» θα συναντούσα στα Προπύλαια παλιούς συντρόφους από τον Ρήγα και τη Νομική, νέους φίλους από τις αντιστάσεις και το Σύνταγμα, Γάλλους, Γερμανούς και Βραζιλιάνους.

Ο διασπασμένος χρόνος

Εγραψα πρόσφατα ότι ο πολιτικός και προσωπικός χρόνος δεν είναι ενιαίος αλλά πολυδιάστατος και διασπασμένος[1]. Οι αριστεροί πολίτες, το κίνημα, οι βουλευτές και η κυβέρνηση ζουν ταυτόχρονα σε τρεις διαφορετικούς χρόνους, τρεις ομόκεντρους κύκλους επικαλυπτόμενους αλλά και συγκρουόμενους.

Ο μικρότερος είναι ο χρόνος του παρόντος, μιας αριστερής κυβέρνησης που πρέπει να νομοθετήσει και να εφαρμόσει υφεσιακά και άδικα μέτρα με τα οποία διαφωνεί. Αυτός είναι ο «πυκνός» χρόνος τού εδώ και τώρα, έξι μήνες από τον Σεπτέμβρη στο Πάσχα.

Εχουμε κατάσταση ανάγκης, συνωμοσίες και ίντριγκες, ένα μανιακό βομβαρδισμό και στοχοποίηση υπουργών και αριστερών. Το αγγλικό instant gratification, η απαίτηση των παιδιών για άμεση ικανοποίηση, έγινε instant catastrophe, ένας πολιτικός παλιμπαιδισμός όπου οι πολλαπλασιαζόμενες φήμες και ασύστατες επιθέσεις θα οδηγήσουν αδήριτα δήθεν στην ανατροπή της κυβέρνησης.

Εχει στοιχεία πανικού και υστερίας, από πολιτικούς και δυνάμεις που προβάλουν τη δικιά τους αποτυχία σε αντιπάλους και τη χώρα στη λογική του «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων».

Ο δεύτερος χρόνος του «παράλληλου» προγράμματος είναι μεσοπρόθεσμος, τρία με πέντε χρόνια. Αλλά γιατί παράλληλο, κάθετο ή διαγώνιο; Το τρέχον «παράλληλο» είναι συνέχεια και επέκταση των προηγούμενων μέτρων για αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Το αριστερό μεσοπρόθεσμο από την άλλη πλευρά είναι το πρόγραμμα του κοινωνικού μετασχηματισμού. Θα μπει σε πλήρη εφαρμογή όταν η διακυβέρνηση γίνει αριστερή κυβέρνησιμότητα. Συνθέτει διαλεκτικά την άμυνα και την προστασία των αδυνάμων με τη σταδιακή μείωση των ανισότητων και την επέκταση και το βάθεμα της δημοκρατίας.

Τέλος, ο τρίτος είναι ο μακρύς χρόνος, ο χρόνος του οράματος. Ξεκίνησε τον Γενάρη του ’15 αλλά απλώνεται στον ορίζοντα, το μέλλον που κρατάει πολύ. Το ίχνος του οράματος εμφανίζεται ήδη, ο χρόνος άρχισε να τρέχει μέσα και ενάντια στα μέτρα του Μνημονίου. Αλλά δεν έχει ορατό ή προβλέψιμο τέλος. Είναι ο μακρύτερος και αργότερος χρόνος και ένα πρόγραμμα που χρειάζεται να κινητοποιεί καθε στιγμή τη λαϊκή αποδοχή και νομιμοποίηση.

Χρειάζεται αντοχή και ανθεκτικότητα λοιπόν καθώς οι τρεις χρόνοι ανελίσσονται με τις διαφορετικές τους ταχύτητες. Ετσι θα φτάσουμε στον δεύτερο χρόνο της αριστερής διακυβέρνησης και θα ξεκινήσει ο τρίτος του οράματος να μετριάζουν πρώτα και εν καιρώ να ακυρώνουν την υφεσιακή και άδικη ενέργεια των μέτρων. Τότε θα αναδυθεί, ελπίζουμε, ο χρόνος της «ισοδημοκρατίας» και το πρόγραμμα της Αριστεράς του 21ου αιώνα. Αλλά γι’ αυτά σε επόμενο.